De Eerste Kamer heeft dinsdag 8 maart 2016 na een derde termijn het debat over het toekomstbestendig maken van de publieke mediadienst afgerond. Eerdere plenaire debatten over dit wetsvoorstel vonden plaats op 2 februari en 1 maart 2016. Beide keren werd de behandeling van het wetsvoorstel geschorst in afwachting van een schriftelijke vastlegging van door de staatssecretaris in het debat gedane toezeggingen. Op dinsdag 15 maart wordt er hoofdelijk over het wetsvoorstel en fractiegewijs over de tijdens de plenaire debatten ingediende moties gestemd.
Niet aanvaarden, maar aanhouden
Senator Atsma (CDA) gaf aan dat hij blij is met de vele toezeggingen van de staatssecretaris, maar nog wel vragen heeft over het wetsvoorstel. Hij juichte toe dat er is besloten om de bezuinigingen op de RPO uit te stellen en riep de staatssecretaris op om snel met de aangekondigde wet over de regionale omroepen komen. Atsma betoogde dat het wetsvoorstel Toekomstbestendig maken van de publieke mediadienst grotendeels naar het grofvuil gaat als het wordt aangenomen. De toezegging van de staatssecretaris om grote delen buiten werking te laten en met een reparatiewet te komen, geeft volgens Atsma geen enkele garantie. De senator stelde dat het verstandig zou zijn om de Raad van State om advies te vragen over juiste staatsrechtelijke gang van zaken. Atsma pleitte ervoor dat het wetsvoorstel volgende week niet wordt aangenomen, maar aangehouden in afwachting van een nieuw oordeel.
De senator diende een motie in die voorstelt om het wetsvoorstel aan te houden; de staatssecretaris op te roepen op korte termijn met een nieuw wetsvoorstel te komen en voor de zomer een wetsvoorstel voor de regionale omroepen in te dienen. Staatssecretaris Dekker ontraadde deze motie.
Uiterst opmerkelijk
Senator Kops (PVV) noemde de gang van zaken rondom het wetsvoorstel uiterst opmerkelijk. Kops: "Is het niet zo dat de staatssecretaris met de gedane toezeggingen een te grote broek heeft aangetrokken"? Hij haalde aan dat Kamer is overgeleverd aan de goedbedoelde inzet van de staatssecretaris. De kans dat het reparatiewetsvoorstel echter sneuvelt, is sterk aanwezig. Kops: "Het lijkt alsof de staatssecretaris boven het wetgevingsproces staat en over de kabinetten heen kijkt." De senator bepleitte dat het wetsvoorstel niet werd aanvaard.
Journalistieke kwaliteit
Senator Nagel (50PLUS) haalde aan dat er bij de regionale omroepen grote zorgen leven over de gevolgen van de bezuinigingen voor hun journalistieke kwaliteit. Nagel: "Niet eerder hebben omroepmedewerkers het zo slecht getroffen als onder deze staatssecretaris." Nagel haalde aan dat opvolgers van de staatssecretaris niet gebonden zijn aan zijn toezegging om grote delen van het wetsvoorstel niet in werking te laten treden. Hij noemde de gang van zaken rondom de behandeling van het wetsvoorstel ongekend. Hiermee wordt volgens Nagel het parlementair stelsel geweld aangedaan en de Tweede Kamer gegijzeld. Nagel vroeg de staatssecretaris om toe te geven dat hij zich vergist heeft en dat hiermee onverantwoorde risico's worden genomen.
Gepaste politieke rol
Senator Sent (PvdA) betoogde dat de Eerste Kamer een gepaste politieke rol heeft aangenomen; zij heeft zorgen geuit over een te grote politieke invloed op de publieke mediadienst. Sent vroeg de staatssecretaris naar de status van de afspraken met de omroeporganisaties over de sturing en bevoegdheid van de NPO. De senator vroeg de regering om alles in het werk te stellen om regionale omroepen te steunen door de RPO wél doorgang te laten vinden. Senator Sent betoogde tot slot dat het vaker is voorgekomen dat wetgeving is aangenomen met de toezegging om bepaalde delen niet in werking te laten treden.
Regionale omroepen
Senator Ten Hoeve (OSF) stelde dat het moeilijk is dat er in dit late stadium nog veel vragen en veranderende standpunten zijn over de regionale omroepen. De senator vroeg aandacht voor de positie van erkende streektalen, waarbij de Omroep Friesland ook nog eens de bijzondere positie heeft dat zij de enige omroep is die (uitsluitend) uitzendt in het Fries. Om de regionale omroepen niet verder in de knel te brengen, is het volgens de senator goed om dit wetsvoorstel snel af te handelen.
Volstrekt onbegrijpelijk
Senator Teunissen (PvdD) noemde de gang van zaken rondom het wetsvoorstel volstrekt onbegrijpelijk. Teunissen uitte zorgen over de uitholling van de onafhankelijke nationale en regionale journalistiek en bepleitte dat er niet minder maar meer ruimte komt voor de publieke omroepen. De senator stelde dat er eerst een visie moet komen over de rol van de regionale omroepen, voordat er over het wetsvoorstel kan worden gestemd. Teunissen haalde aan dat er is besloten om de bezuinigingen een half jaar uit te stellen en vroeg de staatssecretaris om te bevestigen dat er niet langer sprake is van spoed. De toezegging om grote delen van het wetsvoorstel niet in werking te laten treden, levert volgens Teunissen veel onzekerheid op. Een beter alternatief zou zijn dat er eerst over een aanvullend wetsvoorstel wordt beslist.
Verduidelijking
Senator Krikke (VVD) gaf aan dat haar fractie de reparatiewet als een verduidelijking ziet van het voorliggende wetsvoorstel. Zij stelde dat de staatsrechtelijke gang van zaken wellicht mee kan worden gegeven aan een eventuele staatscommissie. Tot slot merkte senator Krikke op dat zij het voorstel om een mediaraad in te stellen voor de Omroep Friesland steunt, gezien de grondwettelijk vastgelegde positie als Fries als tweede rijkstaal.
Geen schoonheidsprijs
Senator Schalk (SGP) stelde dat het beter was geweest als de vele wijzigingen van het wetsvoorstel al in de Tweede Kamer waren gedaan. De Eerste Kamer is er echter niet voor niets. Schalk betoogde dat het belangrijk is dat de RPO snel aan de slag kan. De procedure krijgt volgens de senator geen schoonheidsprijs, maar hij toonde begrip voor de afwegingen van de staatssecretaris om een deel van het wetsvoorstel alvast in werking te laten treden. Schalk vroeg wel wat er gebeurt als de wetswijziging onverhoopt niet door de Tweede Kamer wordt aangenomen.
Verbetering en verheldering
Senator Bikker (ChristenUnie) merkte op dat het wetsvoorstel een uitzonderlijke route doorloopt. Staatsrechtelijk is de novelle het meest zuiver, maar omdat de toezeggingen van de staatssecretaris een verbetering en verheldering van de wettekst opleveren is het belangrijk om te kijken naar alternatieven. Volgens Bikker is het eerder voorgekomen dat een wetsvoorstel wordt aangenomen met de toezegging om grote delen niet in werking te laten treden. De senator vroeg wel of de staatssecretaris kan toezeggen dat hij de wettelijke inkadering van de sturende taak van de NPO beperkt tot documenten met een formele status. Tot slot merkte Bikker op dat formele procedure voor de betrokkenheid van regionale omroepen bij de totstandkoming van onder meer het concessiebeleidsplan, de prestatieovereenkomst en de profielen van de aanbodkanalen nader moet worden uitgewerkt.
Aanzienlijke verbetering
Senator Lintmeijer (GroenLinks) betoogde dat niet zozeer het doel en de kern van het wetsvoorstel, maar vooral de spelregels voor de rol van de NPO kritisch zijn bekeken. De toezeggingen van de staatssecretaris hebben het wetsvoorstel volgens Lintmeijer aanzienlijk verbeterd. De positie van de NPO wordt zuiverder, de blik van de NPO gaat naar buiten en de redactionele vrijheid van de programmamakers blijft geborgd. De procedure wijkt volgens Lintmeijer niet wezenlijk af van een novelle-procedure waarbij het gehele wetsvoorstel wordt aangehouden. Wel vroeg hij wat er gebeurt als er een andere bewindspersoon over de inwerkintreding van de te wijzigen wetsonderdelen moet oordelen.
Essentiële wijzigingen
Senator Gerkens (SP) betoogde dat deze essentiële wijzigingen niet op deze manier zouden moeten doorgevoerd. Zij vroeg wat er gebeurt als bepaalde toezeggingen in de Tweede Kamer worden teruggedraaid. Bovendien is het mogelijk dat de staatssecretaris alsnog besluit om bepaalde onderdelen in werking te laten treden. Gerkens: "De garantie die wij hebben, loopt tot de deur van deze zaal." Voor de inrichting van de RPO komt bovendien nog een tweede wetsvoorstel. Gerkens bepleitte dat beide wetsvoorstellen gezamenlijk worden behandeld.
Senator Schnabel (D66) betoogde dat de toegezegde wijzigingen tot een belangrijke verbetering van het wetsvoorstel hebben geleid. Volgens Schnabel is van de belang dat de staatssecretaris hier zo snel mogelijk mee aan de slag kan.
Antwoord staatssecretaris
Staatssecretaris Dekker (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) merkte op dat er in de Tweede Kamer brede steun was voor het oorspronkelijke wetsvoorstel. Over het reparatiewetsvoorstel moet zij haar eigen afweging maken. In die procedure kan de Raad van State advies geven over de staatsrechtelijke gang van zaken. Over de toezeggingen merkte Dekker op dat deze zijn gedaan in zijn hoedanigheid als staatssecretaris. De vertrouwensregel brengt met zich mee dat deze gestand worden gedaan door opvolgers.
Dekker benadrukte dat het belangrijk is dat er snel duidelijkheid komt voor regionale omroepen en dat er invulling kan worden gegeven aan de bezuinigingen. Er zal volgens Dekker in de komende periode intensief overleg zijn met de omroepen. Daarbij staat voorop dat de journalistieke kwaliteit en onafhankelijkheid geborgd blijft. Omroep Friesland heeft een aparte status, vanwege haar verantwoordelijkheid voor de Friese taal. Om die reden wordt er een mediaraad ingesteld. Andere regionale omroepen hebben die status niet, maar ook daar zal worden gekeken hoe het publiek kan worden betrokken.
Aan het eind van het debat merkte de Voorzitter van de Eerste Kamer op dat het in haar taak als Voorzitter ligt om zorg te dragen voor het juist stellen van punten waarover de Kamer moet besluiten. Zij signaleerde dat een bijzondere weg wordt gevolgd die zich in deze vorm en omvang nog niet eerder heeft voorgedaan. De Voorzitter uitte zorg over de gang van zaken, gezien de staatsrechtelijke positie van de Eerste Kamer. Dit is nadrukkelijk geen precedent.
Deel dit item: