Extra geld voor bestrijding drones

SP-senator Van Apeldoorn zei dat de minister de principes en procedures van de democratische rechtsstaat en parlementaire democratie heeft geschonden. Het ging al om een spoedbehandeling, maar zelfs die wilde de minister niet afwachten. Het kabinet heeft al radars aangeschaft voordat de Eerste Kamer zich had uitgesproken over de aanvullende begroting. Hij vroeg demissionair minister Brekelmans of hij het budgetrecht van de Kamer wel erkende en of hij het geen schending van dat recht vond. Bovendien is het bedrag dat al is uitgegeven hoger dan in deze aanvullende begroting, zei Van Apeldoorn.

Een aantal woordvoerders sloot zich aan bij de vragen van de SP-fractie, en voegde daar ook nog vragen aan toe. FVD-senator Dessing zei dat de enige reden die het demissionaire kabinet aandraagt, is dat er drones bij Eindhoven waren gesignaleerd. Volgens de Comptabiliteitswet, waarin regels staan voor de begroting, moet het kabinet voldoende onderbouwing geven en dat is hier niet gebeurd. Het budgetrecht van de Kamer is geschonden. 'Eens, maar nooit weer,' aldus Dessing. Hij diende een motie van afkeuring in. Ook senator Visseren-Hamakers (Fractie-Visseren-Hamakers) sloot zich aan bij de vragen van de SP. Zij vroeg de minister verder of hij de Kamer vertrouwelijk kan informeren over de herkomst van het defensiematerieel dat het ministerie aanschaft. Van de staatssecretaris wilde zij weten hoe dierproeven bij het ministerie van Defensie kunnen worden vervangen door andere proeven.

Ook andere woordvoerders waren kritisch over de gevolgde procedure, maar zij toonden ook begrip. Senator Van de Sanden (Fractie-Van de Sanden) zei dat omstandigheden soms tot snelheid dwingen, maar dat snelheid nooit een vrijbrief mag zijn om de rol van het parlement te minimaliseren. Hij vroeg de bewindspersonen toe te zeggen een toetsingskader op te stellen voor vergelijkbare spoedbehandelingen en dit kader voor te leggen aan de beide Kamers. Hij diende hierover een motie in die door de minister is ontraden. D66-senator Aerdts, die mede namens ChristenUnie en OPNL sprak, vroeg hoe het kon dat volgens het kabinet een maand geleden de middelen op orde waren om drones aan te pakken, en dat er nu wél extra middelen vrij moeten worden gemaakt. Ook wilde zij weten welke afweging was gemaakt bij het passeren van de Eerste Kamer.

PvdD-senator Nicolaï vroeg waarom de ene aanschaf volgens de minister niet mogelijk was zonder goedkeuring van het parlement, en de andere aanschaf wel. Of moeten de bewindspersonen erkennen dat de ene aanschaf niet rechtmatig is geweest? Angst is een slechte raadgever, en deze begroting is volgens Nicolaï gebaseerd op angst: 'Er wordt ingespeeld op angsten die gevoed zijn door de media en vermeende dronewaarnemingen.' Senator Beukering (Fractie-Beukering) zei dat het parlement bij defensie moet letten op investeren, innoveren en controleren. Urgentie mag volgens hem nooit een reden zijn om het parlement pas halverwege te betrekken. Sneller handelen kan, maar alleen met behoud van democratische controle, aldus Beukering.

Volgens demissionair minister van Defensie Brekelmans is het op dit moment niet duidelijk wie er achter de drones boven Nederland zit. Hij zei dat het nodig was om nu contracten voor drones en radars te ondertekenen omdat levering van het materieel anders een half jaar langer zou duren. Hij heeft daarom het parlement gevraagd om een spoedbehandeling van dit voorstel. Toen kwam het weekend waarop luchthaven Eindhoven werd gesloten omdat er drones waren gezoen.

Brekelmans zei dat het budget er al was op de begroting van de ministerie. Met de unieke situatie in Eindhoven heeft dat samenspel van factoren er toe geleid dat hij besloot om met de Tweede Kamer de volledige procedure voor goedkeuring van het budget te doorlopen en de Eerste Kamer schriftelijk te informeren. De minister zei het budgetrecht van beide Kamers 'extreem hoog' te achten. Maar er kunnen altijd dingen gebeuren waarbij hij als minister van Defensie afwegingen moet maken. Hij zei zoveel mogelijk de reguliere procedures te volgen: 'Alleen in uitzonderlijke situaties kan het zijn dat ik tot een andere afweging kom.' Hij zegde toe dit zoveel mogelijk te beperken. Dat hij dit niet volledig wilde doen, stuitte op veel weerstand bij de woordvoerders van de verschillende fracties. Uiteindelijk zegde hij toe in eventuele vergelijkbare toekomstige situaties aan de Eerste Kamer voor te leggen of ze bijeen wil komen buiten de reguliere vergaderdag om.

Volgens demissionair staatssecretaris Tuinman zijn drones en counterdrones een reële dreiging: 'Daar moeten we ons tot verhouden.' Hij heeft eerder toegezegd aan de Tweede Kamer om in een vertrouwelijke bijlage de Kamer te informeren over het aan te schaffen materieel. Als dat is uitgewerkt, zal hij dat ook aan de Eerste Kamer sturen. Hij zei dat het ministerie zich houdt aan de Wet op de dierproeven. Het ministerie stopt zo snel mogelijk met dierproeven wanneer er alternatieven voor handen zijn.

Er zijn vier moties ingediend:

• - 

  De motie-Van de Sanden c.s. over een schriftelijk toetsingskader voor urgente begrotingsuitgaven. De minister heeft de motie ontraden.
• - 

  De motie-Dessing over het uitspreken van afkeuring.
• - 

  De motie-Nicolaï c.s. over het informeren over de vijandigheid van drones . Ook deze motie is door de minister ontraden.
• - 

  De motie-Beukering c.s. over een helder procedurekader voor defensiematerieel. Deze motie is ontraden door de staatssecretaris.

De Kamer stemt dinsdag 16 december over drie moties. Over de motie van senator Dessing is direct gestemd: de motie is verworpen, alleen de FVD-fractie stemde voor.