Tijdens de Algemene Financiële Beschouwingen over de Miljoenennota 2009 (31.700) op 25 november 2008 heeft de Eerste Kamer gepoogd lessen te trekken uit de kredietcrisis. De grootste oppositiefracties, VVD en SP, en ook GroenLinks pleitten voor een parlementair onderzoek. Minister Bos van Financiën ziet daar weinig heil in. Wel beloofde hij een brief van de president van De Nederlandsche Bank waarin op de aanpak van de crisis wordt teruggeblikt. Op verzoek van de PvdA-fractie zal in die brief ook worden ingegaan op de vraag of banken een bepaald minimum aan liquide middelen behoren aan te houden. De PvdA-woordvoerder bepleit voor spaarbanken een liquiditeitsquote van 12%.
Volgens senator Biermans van de VVD-fractie is de crisis niet ontstaat door de vrije markt of het kapitalisme, maar door politieke interventie en publieke bescherming. "Corporatisme dus. Freddie Mac en Fanny Mae waren en zijn staatsbanken in de VS," De VVD-senator wil dan ook van minister Bos weten wanneer hij weer ophoudt met de staatsdeelnemingen in de Nederlandse banken ABN AMRO en Fortis. Volgens de VVD is een exit aan de orde zodra de vertrouwenscrisis voorbij is. "Staatsinmenging mag het gelijke speelveld voor banken niet verstoren", oordeelde senator Biermans. Hij pleit wel voor verbetering van het toezicht op banken. Ook keert hij zich tegen exuberante bonussen voor bankiers. De beloning zou moeten worden gekoppeld aan een duurzaam resultaat. Biermans vindt het terecht dat de minister van Financiën heeft ingegrepen om de bancaire sector van een wisse ondergang te redden, maar vraagt wel om wijziging van de Comptabiliteitswet nu de minister buiten de kaders van deze wet heeft geacteerd.
De VVD-fractie heeft kritiek op de begroting 2009, omdat er teveel ruimte voor consumptieve uitgaven in zit. Biermans becijfert de extra uitgaven op 20 miljard euro. "Het coalitieakkoord over de aflossing van de Staatsschuld wordt onderuitgehaald," betoogde de VVD-senator. Overigens juicht de VVD de maatregelen toe die het kabinet heeft aangekondigd om de reële economie te ondersteunen, zoals de versnelde afschrijvingen, de vervroeging van infrastructurele projecten en de stimulering van de woningbouw. Biermans vroeg tevens om verlaging en liever nog afschaffing van de overdrachtsbelasting bij de verkoop van een huis.
Senator Terpstra sprak namens de CDA-fractie minister Bos en staatssecretaris De Jager van Financiën lovend toe voor hun aanpak van de kredietcrisis. Hij vroeg of bij de crisis rond Fortis is overwogen een Benelux-oplossing te kiezen, zodat België, Nederland en Luxemburg gezamenlijk betrokken zouden zijn. Verder vroeg hij of naast het aanstellen van overheidscommissarissen ook wordt gedacht aan het vergroten van de invloed van werknemers bij de banken. Terpstra vroeg ook of de regering mogelijkheden ziet om eventuele steun te koppelen aan innovatie. De CDA-senator wees erop dat in de lopende kabinetsperiode de uitgaven voor kinderopvang van 1,6 naar 2,9 miljard euro oplopen. "Dat had niemand durven denken met de ChristenUnie in het kabinet. De participatie van vrouwen is behoorlijk gestegen,"
Terpstra vroeg of het wel zin heeft nieuwe belastingen in te voeren, zoals de vliegtax en de verpakkingenbelasting, omdat ze maar weinig opleveren en tot veel discussie aanleiding geven. Ook vroeg de CDA-senator om een eventueel tijdelijke verlaging van de overdrachtsbelasting.
Voor SP-senator Reuten is er geen twijfel: het kapitalisme zelf verkeert in crisis. Hij noemt de 'vrije markt' een hersenschim die nooit heeft bestaan. Hij spreekt liever kortweg over 'markt'. Senator Reuten pleit voor duidelijkheid over de vraag wie nu precies heeft gefaald bij het toezicht op de banken. Op de vraag wie uiteindelijk de rekening betaalt heeft Reuten wel het antwoord: de belastingbetalers, de overige bedrijven, de werknemers en de gepensioneerden. Volgens de SP-senator moet staatsdeelneming in banken, zeker in spaarbanken, permanent zijn. Ze zijn als netwerkbank net zo onmisbaar als de netten voor de elektriciteit- en gasdistributie.
Senator Van Driel ging namens de PvdA-fractie ook diep in op de rol van banken in het maatschappelijk bestel. "De financiële wereld heeft er een rommeltje van gemaakt. De burgers plukken daar nu de wrange vruchten van." Hij drong aan op een splitsing tussen spaarbanken en andere banken, omdat spaarbanken volgens de PvdA een utiliteitsfunctie hebben. Ook zei Van Driel dat de liquiditeit van spaarbanken minstens 12% van het ingelegde geld moet zijn. Hij vond ook dat afspraken niet meer aan de banken zelf overgelaten mogen worden. "Zelfregulering heeft absoluut niet gewerkt". De PvdA-fractie is er gelukkig mee, dat de Staat minstens drie jaar zal deelnemen in ABN AMRO en Fortis.
Van Driel noemt het niet goed verdedigbaar dat de minister van Financiën bij zijn toezicht afhankelijk is van De Nederlandsche Bank (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM). De minister kan niet, ook niet in noodsituaties, eigenhandig maatregelen nemen. Alleen AFM en DNB kunnen dat. Wel kan de minister die maatregelen terugdraaien. De PvdA-senator pleit ervoor dat de aanstichters van het kwaad strafrechtelijk worden vervolgd. Is marktmanipulatie in feite niet bedrieglijke bankbreuk? Kwade opzet moet gestraft worden, oordeelt Van Driel.
Zorgen maakt Van Driel zich over de pensioenen in Nederland. Een Europese aanpak dreigt verkeerd uit te pakken. "We zullen toch niet meemaken dat Europese regelgeving, waar bijna alleen Nederland last van heeft, ertoe leidt dat onze pensioenen worden aangetast?" Van Driel vindt het voor de hand liggen dat de minister van Financiën ook de pensioenen nominaal garandeert net als de spaargelden tot 100.000 euro. Senator Van Driel vindt dat provincies met hun grote reserves aan kasgeld een rol moeten spelen bij het oplossen van de crisis door mee te doen aan investeringen. Bij extra investeringen door de overheid zou wat de PvdA betreft het milieubelang voorop moeten staan. Beducht is Van Driel voor de doorgeschoten liberalisering in de energiesector. Hij pleit ervoor dat de Staat de aandelen overneemt van de lagere overheden.
GroenLinks-senator Laurier hield een pleidooi voor een groener financieel systeem en herstel van de nutsfunctie van het klassieke bankieren. "Er zullen harde schotten moeten komen tussen het reguliere spaar- en leenverkeer en andere activiteiten," meent Laurier. De GroenLinks-senator ziet kansen voor woningbouw en ruimtelijke ontwikkeling als de overheid een verstandig gebruik maakt van de strategische posities in onroerend goed die Fortis heeft.
Namens de fracties van ChristenUnie en SGP zei senator De Boer dat de focus van deze fracties nog steeds ligt op het behoud van koopkracht in het bijzonder voor de kwetsbare groepen. Het najagen van winst op korte termijn, zonder oog te hebben voor de duurzaamheid van die groei en voor de mogelijke gevolgen voor de omgeving, hebben geleid tot een algehele ontreddering van de financiële sector die zijn weerslag heeft op de reële economie," zei CU-senator De Boer.
Deel dit item: