De commissie voor Digitalisering (DIGI) organiseert samen met de commissies voor Binnenlandse Zaken (BIZA), Justitie en Veiligheid (J&V) en Buitenlandse Zaken, Defensie en Ontwikkelingshulp (BDO) op 26 mei een deskundigenbijeenkomst. De bijeenkomst heeft als thema de weerbaarheid van de democratische rechtsstaat in tijden van digitale transformatie .
De bijeenkomst bestaat uit twee blokken:
-
-Big Tech en de weerbaarheid van de democratische rechtsstaat
-
-Digitale inmenging en de democratische rechtsstaat
Ieder blok start met een korte inleiding door de genodigde sprekers. De deskundigenbijeenkomst wordt geleid door senator Gala Veldhoen (GroenLinks-PvdA), voorzitter van de commissie DIGI.
Blok 1 – Big Tech en de weerbaarheid van de democratische rechtsstaat
16.30 tot 18.00 uur
De afgelopen jaren is duidelijk geworden dat de opkomst van grote technologiebedrijven – vaak aangeduid als ‘Big Tech’ – rechtsstatelijke waarden niet onberoerd laat. Waar technologische innovatie, gedreven door Big Tech, aanvankelijk vooral werd beschouwd als een bron van vooruitgang en economische groei, neemt de aandacht voor de maatschappelijke keerzijden ervan toe.
Sprekers:
Marietje Schaake
In het boek De tech coup beschrijft Marietje Schaake hoe publieke instellingen zijn verzwakt ten opzichte van grote techbedrijven. Ze laat zien wat de impact van de macht van Big Tech is op de democratie en reikt handvatten aan om de democratie te verstevigen.
Reijer Passchier
Dat Big Tech-bedrijven een bedreiging vormen voor de democratische rechtsstaat wordt ook gesignaleerd door Reijer Passchier in zijn boek De vloek van Big Tech . Europa is in grote mate afhankelijk van Big Tech voor het verkrijgen van hardware, software en diensten en het wordt voor staten en supranationale overheden steeds moeilijker om grote techbedrijven aan regelgeving te houden. Die bedrijven hebben niet alleen de macht om staten te ontwijken of tegen elkaar uit te spelen, maar ook om de toegang tot digitale infrastructuur en voorzieningen te beperken of te ontzeggen. Daarmee spelen enkele grote techbedrijven een steeds grotere rol in de internationale rechtsorde.
Marleen Stikker
De vraag is hoe we onze digitale soevereiniteit kunnen terugwinnen. In het boek Het internet is stuk (maar we kunnen het repareren) beschrijft Marleen Stikker de ontstaansgeschiedenis van het internet, hoe we onze publieke waarden zijn kwijtgeraakt, en wat we daaraan kunnen doen. Ze verkent daarbij veilige alternatieven, zoals de public stack; een alternatieve internetinfrastructuur die vanuit publieke waarden wordt ontwikkeld.
Blok 2 – Digitale inmenging en de democratische rechtsstaat
18.00 tot 19.00 uur
In het tweede blok wordt de impact van digitale inmenging op de democratische rechtsstaat verkend.
Sprekers:
Marije Arentze
Digitale technologieën, en in het bijzonder artificiële intelligentie (AI), kunnen doelbewust worden ingezet om democratische processen te ondermijnen. Zo wordt generatieve AI ingezet voor het grootschalig verspreiden van desinformatie (waaronder deepfakes), met als doel het vertrouwen in de overheid te verzwakken, verkiezingen te beïnvloeden of maatschappelijke tegenstellingen te verscherpen. Bovendien leidt het gericht microtargeten van burgers via sociale media tot vorming van filterbubbels, waarin burgers vooral berichten te zien krijgen die aansluiten bij bestaande overtuigingen. Dit belemmert een genuanceerd publiek debat en vormt daarmee een bedreiging voor het functioneren van de democratische rechtsstaat.
Marije Arentze is expert op het gebied van desinformatie. Ook is zij Oost-Europadeskundige. Zij reflecteert in haar inleiding op de complexe realiteit van desinformatie.
Inge Bryan
Kwaadwillende actoren maken gebruik van AI om cyberaanvallen uit te voeren die zowel publieke instellingen als private organisaties kunnen ontwrichten. In een onlangs verschenen rapport constateren de AIVD, MIVD en de NCTV dat AI bestaande dreigingen voor de nationale veiligheid versterkt. Europol wijst bovendien op het risico dat georganiseerde misdaad AI inzet om cybercrime-activiteiten enorm op te schalen, terwijl tegelijkertijd de complexiteit van opsporing en vervolging toeneemt doordat niet goed te herleiden valt wie verantwoordelijk is.
Inge Bryan is cybersecurityexpert. Zij zal in haar inleiding reflecteren op de cyberveiligheid binnen Nederland.
De deskundigenbijeenkomst wordt op maandag 26 mei gehouden van 16.30 tot 19.00 uur in de plenaire zaal van de Eerste Kamer. U kunt plaatsnemen op de publieke tribune maar u kunt ook live meekijken via deze link.
De commissie voor Digitalisering heeft onder andere als doel om (wets-)voorstellen met een digitaliseringscomponent te toetsen op rechtmatigheid, uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid. Daarnaast heeft zij een belangrijke focus op de borging van publieke waarden en fundamentele rechten bij de inzet en ontplooiing van nieuwe informatietechnologie in de samenleving en bij de overheid.