De Eerste Kamer gaat op verzoek van de PvdA-fractie een debat voeren met het nieuwe kabinet over het uitzenden van troepen naar brandhaarden in het buitenland. Centraal daarin zal staan de vraag wanneer er sprake is van een 'adequaat volkenrechterlijk mandaat'. Deze term staat in het coalitieakkoord van CDA, PvdA en ChristenUnie (CU). In zo'n debat kunnen casus uit het verleden aan bod komen die betrekking hebben op deze vraag. Zo zal daarbij zijdelings verwezen kunnen worden naar de beslissing van de regering uit 2003 om de inval in Irak politiek te steunen.
Uniek debat
Een parlementair onderzoek naar juist die beslissing wil de SP-fractie in de senaat op gang brengen. De CDA-fractie verzet zich tegen zo'n Irak-onderzoek. Wel stemt het CDA in met een op toekomstige beslissingen gericht debat waar de PvdA om vraagt. In reactie op een vraag van SP-senator Kox hierover zei PvdA-senator Noten dat tijdens dat debat wel blijkt of de SP voldoende steun weet te vinden in de senaat voor een dergelijk onderzoek of niet. Dit is een van de resultaten van een uniek debat in de Eerste Kamer. De senaat heeft dinsdag 3 april voor het eerst in de parlementaire geschiedenis met een nieuw kabinet gedebatteerd naar aanleiding van de regeringsverklaring die ruim een maand geleden in de Tweede Kamer is afgelegd. Alle tien fractievoorzitters namen aan het debat deel, al lieten drie van hen weten dat het voor hen niet had gehoeven. Dat waren de voorzitters van de fracties van CDA, D66 en SGP.
Parlementair onderzoek
De afspraak tussen de coalitiepartijen CDA, PvdA en ChristenUnie (CU) dat er geen parlementair onderzoek komt naar het besluit om politieke steun te geven aan de oorlog tegen het Irak van Saddam Hoessein, bleek in het debat in de Eerste Kamer een steen des aanstoots voor de fracties van SP en GroenLinks. De PvdA-fractie vroeg om een debat met de regering over hoe te handelen 'in de toekomst', nu in het regeerakkoord is afgesproken dat er een actieve bijdrage wordt geleverd aan de internationale rechtsorde. Maar daarvoor zou dan wel een adequaat volkenrechtelijk mandaat zijn vereist.
PvdA-fractievoorzitter Noten vroeg om een 'open en eerlijk debat' dat gedegen en dus schriftelijk zou worden voorbereid. Niet over Irak, maar wel over de vraag wanneer er nu sprake is van een adequaat volkenrechtelijk mandaat en hoe de parlementaire betrokkenheid bij het beoordelen daarvan is verzekerd. Op een nadrukkelijk vraag per interruptie van CDA-fractievoorzitter Werner dat het hier besluitvorming in de toekomst betreft en niet het besluit uit 2003 over Irak antwoordde Noten bevestigend. De PvdA-fractievoorzitter gaf in antwoord op interrupties van zijn collega's van SP en GroenLinks aan dat hij geen initiatief zal nemen voor een parlementair onderzoek naar de besluitvorming inzake Irak. Een debat met de SP, die zo'n onderzoek wel wil, gaat Noten niet uit de weg, zo liet hij weten.
Eigen politieke accenten
De fractievoorzitters in de senaat grepen het debat aan om eigen politieke accenten te plaatsen. Zo zette VVD-fractievoorzitter Rosenthal het nieuwe kabinet neer als 'paternalistisch en bevoogdend'. Tegenover de eigen kracht van de samenleving en de gevestigde maatschappelijke organisaties zette Rosenthal het vertrekpunt van liberalen: Begin echt bij de burgers, ga uit van de eigen kracht van de burgers, want daar wordt de samenleving sterker van. De VVD-fractievoorzitter betichtte het kabinet ervan te streven naar corporatisme. Hij stelde een klemmende vraag aan de premier: Krijgt het echte particuliere initiatief de ruimte of wordt die ruimte gereserveerd voor de gevestigde organisaties en instellingen van het zogeheten maatschappelijke middenveld? Rosenthal signaleerde dat het regeerakkoord christelijk bevoogdend is over bijvoorbeeld abortus, euthanasie en het homohuwelijk, terwijl de regeringsverklaring niets zegt over deze ethische kwesties en religie. Snel voortschrijdend inzicht van de regering?, vroeg de VVD-fractievoorzitter.
Op voorhand 'nee'
Premier Balkenende volstond met de mededeling dat hij het met exegese van de VVD-fractie niet eens is. Rosenthal kondigde aan dat de VVD in de Eerste Kamer al op voorhand 'nee' zegt tegen een generaal pardon voor asielzoekers en de plannen van het kabinet met mensen die voor hun AOW-gerechtigde leeftijd willen stoppen met betaald werk.
AOW-discussie
Ook SP-fractievoorzitter Kox roerde twee voornemens van het kabinet aan waar zijn fractie al bij voorbaat zegt tegen te zullen stemmen: de plannen met de belasting voor oudere werknemers en de voortzetting van de marktwerking in de zorg. Ook GroenLinks-fractievoorzitter mevrouw De Wolff sneed de AOW-discussie aan. Volgens GroenLinks straft de coalitie oudere werknemers levenslang met een korting op de AOW als zij voor hun 65-ste stoppen met werken; vooral als het gaat om mensen die zich vervolgens inzetten voor mantelzorg of vrijwilligerswerk, zonder een beroep te doen op een uitkering. De Bos-belasting waar eerder sprake van was is volgens mevrouw De Wolff in het regeerakkoord zodoende veranderd in een Balkenende-boete.
Niet overdoen
CDA-fractievoorzitter Werner zei dat zijn fractie geen voorstander is van een debat in de senaat over een regeringsverklaring. Volgens hem heeft de Tweede Kamer het initiatief in de politieke oordeelsvorming en moet de senaat niet overdoen wat in de Tweede Kamer al uitvoerig is behandeld. Werner wees er ook op dat de huidige Eerste Kamer op haar laatste benen loopt. Na de statenverkiezingen in maart wordt op 29 mei een nieuwe Eerste Kamer gekozen door de nieuwe leden van provinciale staten. Deze nieuwe Kamer treedt op 12 juni aan. Als er dan zo nodig een debat over de regeringsverklaring gevoerd zou moeten worden dan had de Eerste Kamer dat in een nieuwe samenstelling moeten houden, omdat deze ook de komende vier jaar ermee te maken zal hebben, betoogde de CDA-fractievoorzitter. Premier Balkenende liet in antwoord op een directe vraag van D66-fractievoorzitter Schuyer weten ook niet zoveel op te hebben met het afleggen van een regeringsverklaring in de Eerste Kamer.
Niet gebonden aan regeerakkoord
Werner wees erop dat fracties in de Eerste Kamer niet zijn gebonden aan een regeerakkoord dat door fracties uit de Tweede Kamer wordt gesloten. Door over de regeringsverklaring, die van een regeerakkoord is afgeleid, te gaan debatteren wek je volgens Werner als Eerste Kamer wellicht de indruk dat je wel aan zo'n regeerakkoord bent gebonden.
Kerntaak senaat
De CDA-fractieleider greep het debat verder aan om de kerntaak van de senaat te schetsen: het finaal beoordelen van wetgeving. De toets op rechtmatigheid, handhaafbaarheid en uitvoerbaarheid van wetgeving is de core business van deze Kamer, zei Werner. Overigens wilde hij hiermee niet zeggen dat de CDA-fractie haar politieke mandaat prijsgeeft en slaafs de regering en de Tweede Kamer volgt. Alles echter in de juiste volgorde, aldus Werner. Hij zei ook dat het CDA niet voor een zwaardere politieke rol van de Eerste Kamer is. Wel maakte hij van de gelegenheid gebruik aan te kondigen dat de CDA aan de bekende trits criteria waaraan de senaat wetsvoorstellen toetst (rechtmatigheid, handhaafbaarheid en uitvoerbaarheid) een vierde criterium wil toevoegen: de noodzaak van wetgeving, waaronder begrepen de subsidiariteitstoets inzake Europese regelgeving. Werner: In een samenleving die al overgereguleerd is en zucht onder administratieve lasten moeten we uitermate zorgvuldig omgaan met het introduceren van nieuwe wet- en regelgeving.
Dubbele nationaliteit
PvdA-fractieleider Noten sneed de discussie in en buiten de Tweede Kamer aan over de dubbele nationaliteit van de staatssecretarissen Alboutaleb en Albayrak, beiden afkomstig uit de PvdA. Noten zei dat dit debat de PvdA 'ergert', maar tegelijk wilde hij eerlijk vaststellen dat er schijnbaar een voedingsbodem bestaat voor een pleidooi om een miljoen Nederlandse staatsburgers met een dubbel paspoort uit te sluiten van het passief kiesrecht. Volgens Noten willen burgers wel degelijk een solidaire fatsoenlijke samenleving en zijn zij ten diepste bereid om daar naar vermogen een bijdrage aan te leveren.
Ruimte voor creativiteit
Fractievoorzitter Schuurman van de ChristenUnie prees de aanpak van het kabinet van twee grote maatschappelijke probleemvelden: jeugd en gezin, en wonen, wijken en integratie. Daar zijn programmaministers voor aangesteld: Rouvoet (CU) voor jeugd en gezin en Vogelaar (PvdA) voor wonen, wijken en integratie. Schuurman: Het zijn niet alleen de onderwerpen die voor een interdepartementale aanpak geschikt zijn, maar ze zijn ook maatschappelijk gezien zeer noodzakelijk, vanwege de vele problemen. Volgens Schuurman is het overstijgen van verkokering en inefficiëntie tegengaan op deze en andere beleidsterreinen hard nodig. De fractievoorzitter van de CU hoopt dat het kabinet ruimte schept voor creativiteit van studenten, onderzoekers, ondernemers en burgers.
Leven en dood
In tweede termijn reageerde Schuurman op kritiek van de VVD dat het kabinet zich schuldig maakt aan 'christelijke bevoogding' in ethische kwesties. Wij zijn verbaasd dat er in de discussie over bijvoorbeeld abortus en euthanasie nu minder inlevingsvermogen is dan vroeger. Het gaat toch om zaken van leven en dood.
Meer retoriek dan werkelijkheid
SGP-fractievoorzitter Holdijk wees erop dat een van de winnaars van de verkiezingen, de SP, het regeringspartij PvdA en daarmee de coalitie zelf danig lastig kan maken. Kritiek had hij op de opstelling van het kabinet tegenover de burgers als 'bondgenoot en partner'. Holdijk: Anders gezegd, een overheid die niet boven of tegenover de burgers staat, maar ernaast. Dat lijkt meer retoriek dan werkelijkheid, althans tamelijk eenzijdig en zou een ontkenning betekenen van de primaire taak van de overheid in termen van de Nederlandse geloofsbelijdenis namelijk het bedwingen of intomen van de ongebondenheid der mensen.
Benelux-verdrag
Woordvoerder Hessing van de LPF-fractie kreeg van de minister-president te horen dat het kabinet serieus werk maakt van verlenging en versterking van het Benelux-verdrag met België en Luxemburg. Hessing, die zei al een paar jaar geen lid meer te zijn van de LPF, vindt dat de Eerste Kamer lijkt op de partij Lijst Pim Fortuyn. Beide, zowel de LPF als de Eerste Kamer, weigeren jammer genoeg zichzelf op te heffen. Voorts raadde hij het kabinet aan elke minister zijn of haar eigen secretaris-generaal te laten kiezen als het kabinet echt een einde wil maken aan de onnodige bureaucratie.
Beter onderwijs
Senator Ten Hoeve hield namens de Onafhankelijke Senaatsfractie onder andere een pleidooi voor beter onderwijs. De kwaliteit van het onderwijs wordt naar zijn gevoel het meest bedreigd door, in het basisonderwijs de kwaliteit van de lerarenopleidingen, in het voortgezet onderwijs door een tekort aan instroom van academisch gevormde eerstegraads leraren en in het algemeen door het laten dalen van de toelatingsnormen voor studenten.
Deel dit item: