Verslag van de vergadering van 1 juli 2025 (2024/2025 nr. 36)
Status: ongecorrigeerd
Aanvang: 11.46 uur
Een verslag met de status "ongecorrigeerd" is niet voor citaten en er kan geen recht aan ontleend worden.
De heer Schalk i (SGP):
Dank u wel, voorzitter. Om u alvast maar voor te bereiden, ik heb ook een citaat, maar niet van Lucky Luke of van Olivier B. Bommel, maar uit de Bijbel. Dat komt in de loop van mijn betoog.
De voorzitter:
Hoe verrassend!
De heer Schalk (SGP):
Ja, dat had u niet gedacht. Nou, in ieder geval staat iedereen weer op scherp. Het is altijd mooi om te beginnen met een positieve insteek. Bij de Algemene Financiële Beschouwingen op 19 november 2024 prees ik de regering voor het voornemen van 2% voor de NAVO. Ik vroeg hoe het kabinet zou aankijken tegen een verhoging van 2,5% of 3%, waar toen over gesproken werd. Inmiddels zijn we ruim een half jaar verder en wordt ondanks tegenwerkende partijen de 2%-norm vastgelegd in de wet. Daarenboven heeft de regering de keuze gemaakt om voor onze veiligheid te gaan, en dat betekent 3,5% voor defensie en 1,5% voor aanverwante zaken, om het zo maar even te noemen.
Ik heb wel een paar vragen aan de regering hierover. Allereerst: halen we nu in 2025 die 2%? Volgens de Algemene Rekenkamer was het vorig jaar slechts 1,79%. Dan hebben we dus te maken met onderuitputting. Is dat in 2025 nog steeds het geval? Gaat de verhoging naar 5% dan lukken of krijgen we versterkt te maken met de problematiek van onderuitputting? Hoe gaat de regering dat voorkomen? Van belang is welke keuzes de regering gaat maken, want er is gewoon keihard geld nodig.
Er zijn een paar knoppen waar aan gedraaid kan worden, bijvoorbeeld het verhogen van belastingen of het bezuinigen op andere ministeries. Vreemd genoeg stelt de Europese Commissie voor om de nationale ontsnappingsclausule te activeren, waarbij voor vier jaar met maximaal 1,5% bbp per lidstaat mag worden afgeweken van het uitgavenpad. Volgens de Europese Commissie levert dat 650 miljard euro op. Maar met dat gigantische bedrag loopt dan dus ook de gezamenlijke staatsschuld op.
Wat is de route die onze minister voor ogen staat? Lidstaten mogen daar op individuele basis voor kiezen. Mag ik ervan uitgaan dat Nederland deze route niet zal kiezen? Leidt het inzetten van die ontsnappingsclausule in een tijd zonder aanwijsbare economische recessie breder gezien, internationaal en in Europa, niet tot precedentwerking op andere terreinen? Nogmaals, wat Nederland betreft heeft het kabinet ingestemd met de nieuwe norm van 5%, maar de dekking is daar niet bij geleverd. Dat past eigenlijk weer niet zo bij onze minister van Financiën. Welke dekking biedt het kabinet?
Uiteraard kost de keuze voor onze veiligheid geld en dat zal ergens vandaan moeten komen, nu en in de toekomst. Daar zullen politieke keuzes voor gemaakt moeten worden. Daar lopen we niet voor weg, maar natuurlijk werpt dat z'n schaduw heel ver vooruit. Daarom is het goed om nu, bij de behandeling van de Voorjaarsnota, alvast wat piketpalen te slaan die in ieder geval de fractie van de SGP van belang acht. Dan gaat het om thema's als veiligheid, gezinnen, maar ook om oog voor de verre naaste en om goed rentmeesterschap, zowel voor de schepping als voor de financiën.
Neem die veiligheid. Defensie zit dus voorlopig wel goed, maar er is meer. Terecht kiest het kabinet voor inzet voor Justitie en Veiligheid om de weerbaarheid te vergroten, maar waar denken we dan aan? Nederland kreunt onder de last van demonstraties van haatdragers op en rond universiteiten, die zich onder andere via Extinction Rebellion misdragen en het demonstratierecht misbruiken.
Ons politieapparaat worstelt daarmee. Het moet voldoende ondersteuning krijgen om naast hun gewone werk deze externe taken te kunnen uitvoeren. Tijdens de NAVO-top werd overigens adequaat ingegrepen. Waarom kan dat niet altijd zo? Voorkomen is toch beter dan faciliteren, zoals nu lijkt te gebeuren? Wat is er in de komende begroting voor 2026 nodig om in het vervolg net zo goed in te kunnen grijpen als bijvoorbeeld tijdens een NAVO-top? Onder veiligheid valt ook het risico van vrij rondlopende criminelen, omdat er te weinig detentieplekken zijn. Er zal moeten worden geïnvesteerd in renovaties om verdere sluiting van detentieplaatsen te voorkomen. Dat was voor de SGP-fractie in de Tweede Kamer reden om een motie in te dienen om hiervoor structureel 25 miljoen vrij te maken. Vraag: gaat de regering verdere verslechteringen in het gevangeniswezen inderdaad voorkomen?
Voorzitter. De SGP houdt van solide financiën en vraagt daarom aandacht voor de staatsschuld en de begrotingsdiscipline. In de Voorjaarsnota is te lezen dat de staatsschuld met 2,6% oploopt van 45,2% naar 47,8% en misschien in 2030 zou doorlopen naar 50%. Dat betekent dat de bestaande buffer ten aanzien van de Europese norm steeds kleiner wordt. Daarmee krijgen toekomstige kabinetten steeds minder investeringsruimte en toekomstige generaties steeds meer schulden. Ik vraag de regering hoe verantwoord het vergroten van de Nederlandse staatsschuld is in het licht van de stijgende onzekerheid. Blijft er voldoende ruimte om onvoorziene tegenslagen op te vangen? Nederland is graag koploper op allerlei beleidsterreinen, met name op dat Europese financiële gebied. Maar bij een gedegen begrotingsdiscipline worden geen rekeningen doorgeschoven naar toekomstige generaties. Hoe verhoudt het laten stijgen van de staatsschuld zich tot de Nederlandse ambitie om de begrotingsdiscipline op orde te houden? Hoe verhoudt dat zich tot het doorgeven van een hogere staatsschuld aan een volgende regering?
Het gaat trouwens nog wel even duren voordat de volgende regering aan de slag kan. De verkiezingen zijn op 29 oktober en de praktijk leert dat het vormen van een kabinet met horten en stoten kan gaan. Maar intussen moet er natuurlijk wel geregeerd worden. Stilstand kan eigenlijk niet. Neem de asielwetten. Die zijn inmiddels behandeld in de Tweede Kamer. We wachten nog op de stemmingen aldaar. Er staat een flinke besparing ingeboekt op asiel en migratie van 4 miljard, omdat de ambitie is om de asielinstroom flink te beperken. In deze Voorjaarsnota wordt tegelijkertijd 374 miljoen extra ingeboekt om de asielaanvragen te blijven afhandelen. Mijn vraag is: is de besparingspost überhaupt reëel? Moet je niet eerst investeren om daarna te kunnen besparen? Wat zijn de consequenties voor deze Voorjaarsnota als vandaag die wetten onverhoopt worden weggestemd of als ze met diverse goede amendementen verbeterd worden?
Voorzitter. De asielinstroom is nog steeds hoog en zal ook hoog blijven als het in landen gevaarlijk blijft of economisch onhoudbaar is. Daarom moeten we oog houden voor onze verre naasten. Al eerder heeft de fractie van de SGP de vinger gelegd bij de onmenselijke keuzes rond het ODA-budget. Het gaat daarbij om steun aan de armen. En daar komt-ie dan. De wijze Salomo zegt: "Die zijn oor stopt voor het geschrei van de armen, die zal ook roepen en niet verhoord worden". Dat is er eentje om diep over na te denken. Die zijn oor stopt voor het geschrei van de armen, die zal ook roepen en niet verhoord worden. Oftewel, hoe gaat dat rijke Nederland nu om met ontwikkelingshulp?
Even voor de duidelijkheid: er gebeurt iets vreemds. Het ODA-budget stijgt met 61 miljoen, maar om te voorkomen dat het ODA-budget te veel stijgt door de stijging van de EU-afdrachten, wordt het ODA-toerekenbare deel daarvan direct weer verlaagd. Dat betekent dat de koppeling eigenlijk maar alleen kunstmatig terug is. Het ODA-budget wordt wel verhoogd, maar daarna direct gekort in de EU-afdrachten. De aloude koppeling is in het geheel nog niet terug. De koppeling was 0,7% van het bni. De komende jaren is de koppeling ongeveer 0,44%, omdat er is gekozen om voor de komende jaren beleidsmatig een extra bedrag toe te kennen waardoor je stabiliseert. In feite is de koppeling dus niet hersteld, maar is voorkomen dat de koppeling verder zal dalen. In de Tweede Kamer ligt er nu een amendement waarover deze week gestemd wordt. Of dit amendement nu wel of niet wordt aanvaard, cruciaal is wat er gaat gebeuren in de komende Miljoenennota. Realiseert het demissionaire kabinet zich dat een tegenstem bij komende begrotingen een reële optie is als de koppeling niet op de juiste manier wordt hersteld?
Voorzitter. Dan de gezinnen. Ze komen er weer eens bekaaid af, ook in deze Voorjaarsnota. Het systeem van de toeslagpartner en de erfbelasting voor biologische kinderen wordt wat aangepast, wat positief is, maar er is verder weinig gedaan voor gezinnen. Het kindgebonden budget voor middeninkomens wordt zelfs beperkt. Daarom is in de Tweede Kamer door de SGP een motie ingediend om de schade voor middeninkomens te beperken. Die motie is gelukkig aangenomen, maar het voorstel zoals dat was opgenomen in de Voorjaarsnota moet dus worden aangepast. Hoe gaat de minister dat nu vormgeven?
Voorzitter. Deze Voorjaarsnota werpt zijn schaduw ver vooruit op een aantal thema's. Mijn fractie ziet met belangstelling uit naar de reactie van de regering, en eventueel ook naar de interruptie van de heer Hartog van Volt.
De voorzitter:
Dat heet in goed Nederlands "uitlokking".
De heer Hartog i (Volt):
Voorzitter, het was een aankondiging. Ik heb dit met de heer Schalk afgesproken, zoals heren dat doen. Mijn vraag aan de heer Schalk is of hij misschien zijn oor heeft verstopt bij de discussie over de btw-heffing. Ook de SGP is daar onderdeel van geweest en heeft daarvoor iets teruggekregen op het gebied van de eenverdieners. Nu is de conclusie dat we de lage en middeninkomens meer gaan belasten. Ik gaf al aan dat daar ook eenverdieners tussen zitten. Mijn vraag is: weet de heer Schalk al welk effect dat heeft op de eenverdieners? Of is hij daar niet meer in geïnteresseerd?
De heer Schalk (SGP):
Ik ben in ieder geval blij dat de heer Hartog zich inmiddels ook interesseert voor de eenverdieners. Dat is in ieder geval winst. Ik heb even terug zitten kijken. Ik heb hier een keer een motie ingediend over de marginale druk tot 92% en over dat de kloof tussen een- en tweeverdieners verkleind zou kunnen worden als daar goede maatregelen voor getroffen worden. Die motie werd gelukkig aanvaard, maar het viel mij op dat de Voltfractie daar destijds nog tegen was. Ik ben in ieder geval van mening dat er iets gebeurd is aan die kant.
Dan het tweede wat ik zou willen zeggen. Datgene wat inderdaad door de SGP-fractie in de Tweede Kamer is binnengehaald rondom de eenverdiener, komt pas in 2028 aan de orde. Dat is toegezegd, dus we weten inderdaad wat er op dat terrein gebeurt.
De heer Hartog (Volt):
De vervolgvraag is dan: is de heer Schalk bereid om ook te zoeken naar een andere invulling, een andere oplossing voor het terugdraaien van de btw-verhoging dan het weer neerleggen van de lasten bij de lage inkomens en middeninkomens?
De heer Schalk (SGP):
Allereerst zou ik willen blijven verduidelijken, zoals ik ook al in een eerdere interruptie heb gedaan, dat de lasten niet alleen gelegd zijn bij de lage inkomens en de middeninkomens, maar ook bij de hogere inkomens. Daarbij heeft de heer Hartog in zijn eigen tekst voorbeelden gebruikt van voor mij vrijwel onbereikbare grootheden. Hij had het over mensen die een miljoen euro zouden verdienen. Ik ken ze niet. Hij vergeleek die met eenverdieners die inderdaad in de problemen komen, die €40.000 verdienen en dus 25 jaar moeten werken voor dat miljoen.
Maar terug naar zijn vraag. Op het moment dat er een goede invulling is voor belastingen die nu eenmaal geïnd moeten worden, een invulling die nog beter is dat de invulling die er nu ligt, staat de SGP daar natuurlijk altijd voor open. Alleen is de grote vraag of deze Eerste Kamer dat nu kan doen, of dat dat had moeten gebeuren door de Voltfractie in de Tweede Kamer.
De voorzitter:
Tot slot, meneer Hartog.
De heer Hartog (Volt):
Ik was het niet van plan, voorzitter, maar dat laatste triggert me dan weer. De heer Kroon had het over het begrotingsrecht van de Eerste Kamer. Laten we eerlijk zijn: dit is een een-tweetje tussen de Eerste Kamer en de Tweede Kamer geweest. Zo ligt dat voor. De Voltfractie heeft een aantal voorstellen gedaan in de Tweede Kamer en wij doen dit voorstel in de Eerste Kamer. Mijn vraag is dus nogmaals of ook de SGP vanuit de rol van de Eerste Kamer daarover wil meedenken. Wij zullen dat zeker heel goed afstemmen, zoals u dat ook doet, met de fractiegenoten in de andere Kamer.
De voorzitter:
De heer Schalk, tot slot.
De heer Schalk (SGP):
De Voorjaarsnota is geen wetgeving, dus op dit moment kunnen wij daar niets mee doen. Maar daar waar belastingwetgeving wél voorligt — dat zal allereerst in de Tweede Kamer zijn — ga ik ervan uit dat daar heel goede plannen komen. Ik ga nu niet spreken voor mijn fractiegenoten in de Tweede Kamer, maar ik weet dat ze altijd heel goed kijken naar de effecten voor de lage, midden- en hogere inkomens.
Dank u wel, voorzitter.
De voorzitter:
Ik dank u wel. Dan geef ik nu het woord aan de heer Van Apeldoorn van de fractie van de SP.