Verslag van de vergadering van 24 november 2015 (2015/2016 nr. 9)
Status: gerectificeerd
Aanvang: 14.05 uur
Mevrouw Meijer i (SP):
Voorzitter. Namens mijn fractie gefeliciteerd met uw verjaardag. Maar daarvoor sta ik hier niet.
Ik sta hier vandaag voor de tolheffing voor de Blankenburgtunnel en de ViA15. De minister stelt ons voor om tol te vragen voor deze aan te leggen wegen. Zij heeft geld bijeen gegaard uit het Infrastructuurfonds via de provincies, maar de resterende 720 miljoen moet opgebracht worden via tol. Eigenlijk is dat bedrag 602 miljoen, maar de uitvoeringskosten betreffen ook nog eens 118 miljoen. Dat is overigens zo'n 20%.
Om meerdere redenen vindt mijn fractie het een slecht idee om tol in te voeren. De belangrijkste noem ik maar meteen: wij zijn van mening dat wegen uit de algemene middelen betaald moeten worden. Iedereen betaalt eraan mee en iedereen kan er gebruik van maken. Als een weg nodig is, dan moeten we ervoor zorgen dat die er komt. Kunnen we dat niet betalen, dan moeten we ervoor sparen.
De koninklijke weg om wegen aan te leggen, is door ze te prioriteren in het MIRT. Staat een weg hoog genoeg op dat lijstje, dan wordt die aangelegd. Blijkbaar zijn deze wegen onder de zaaglijn terechtgekomen, dus waren ze niet belangrijk genoeg. Deze minister laat echter wel in haar memorie van antwoord doorschemeren dat het publiek deze wegen heel erg nodig vindt en dat ze er daarom moeten komen. Maar blijkbaar was dit niet genoeg om ze dan hoger op die prioriteitenlijst te zetten.
Je kunt ook beredeneren dat er iets anders aan de hand is. Want waar kun je nu eigenlijk tol heffen? Een voorwaarde is dat er een gratis alternatief moet zijn. Maar in haar beantwoording in het plenaire debat aan de overkant meldde de minister dat het er ook weer niet te veel moeten zijn, want dat is slecht voor de prijselasticiteit. Met andere woorden: als er te veel mogelijkheden zijn om ze te omzeilen, dan zal niemand gebruik maken van de tolwegen. Daarom werd uiteindelijk op het tracé A13/A16 geen tol ingevoerd. De regio's waar de Blankenburgtunnel en de ViA15 komen te liggen, hebben dus gewoon pech. Er zijn weinig mogelijkheden om de tolweg te ontlopen en daarom wordt die tol ingevoerd. Dat riekt wat mij betreft naar geld-uit-de-zak-klopperij.
Aan haar eigen budget zou dat niet hoeven liggen. Immers, deze minister heeft wel goed onderhandeld in de ministerraad, want ze heeft haar budget weten op te hogen van 6,6 miljard naar 7,9 miljard. Als een weg dan onder die zaaglijn uitkomt, kunnen er nog maar twee dingen aan de hand zijn: ofwel de weg is niet erg nodig, en je kunt een aanlegbesluit uitstellen tot je geld hebt, ofwel men wil een substantieel deel afwentelen op de gebruikers, en dan is er iets oneerlijks aan de hand. Want hoe leg je uit aan de bewoners dat zij wel, en inwoners uit andere regio's niet hoeven mee betalen aan hun eigen wegen?
Heeft deze minister zich dan laten leiden door de wensen van omwonenden, en een manier gezocht om hen versneld tegemoet te komen? Want zij vertelt dat de regio er zo dringend om verlegen zit. Toch lijkt dat niet het geval te zijn. Weliswaar hamert het bedrijfsleven op de vermeende noodzaak, maar omwonenden en natuur- en milieuorganisaties, zoals Natuurmonumenten en de Natuur- en Milieufederatie Zuid-Holland, maken zich ernstige zorgen over geluidsoverlast en vervuiling, en spreken zich tegen de weg uit. Ook lokale overheden waren niet voor de Blankenburgtunnel, en er werden verschillende Tweede Kamerleden bij protesten gesignaleerd, waaronder zelfs uit de coalitie. Overigens bleek uit een onderzoek van de ANWB in 2013 dat automobilisten bij de aanleg van nieuwe wegen tol van de hand wijzen. Zij rijden er dus liever niet, dan dat zij nog meer geld bovenop de accijnzen, de motorrijtuigenbelasting of de wegenbelasting moeten neerleggen.
Een ander argument om tegen tol te zijn, is dat er nog veel onduidelijk is. Voorgaande spreker had het daar ook over. De minister heeft nog niet kunnen aangeven hoe zij ervoor zorgt dat ook tol betaald wordt voor auto's die afkomstig zijn uit landen waarmee Nederland geen uitwisseling van kentekengegevens heeft. Dat is overigens een woord voor Galgje of iets dergelijks.
De voorzitter:
Scrabble.
Mevrouw Meijer (SP):
Er wordt wel gewezen op handhaving. Dan zou er onmiddellijk een boete kunnen worden uitgeschreven, maar iedereen weet dat de pakkans erg klein is. Zo kan de Roemeense chauffeur dus gratis over deze wegen rijden, en zullen omwonenden de hoofdprijs betalen.
Ten slotte blijkt dat tol betalen niet makkelijk wordt gemaakt. Als je de weg gebruikt, moet je dat vooraf of achteraf melden op internet. Doe je dat niet op tijd, dan volgt er een boete van €7, bovenop het bedrag van €1,18. Gaat dat mis, dan komt er een bestuurlijke boete van €35 bovenop. Zo mogen de weggebruikers in deze twee regio's dus in totaal 720 miljoen opbrengen.
Ik wil er voorts op wijzen dat deze tolheffing ook erg vroeg komt. Immers, de zienswijzen zijn pas ingediend. Het aanlegbesluit voor de wegen is dus ook nog niet helemaal duidelijk. Mijn fractie laat dit rammelende plan niet zomaar van een goedkeurend stempel doorgaan.
Dan nog iets over de wenselijkheid van beide wegen. Naar de mening van de SP-fractie zijn hier precies de verkeerde keuzes gemaakt. Wat betreft de Blankenburgtunnel valt de keuze van de SP op de Oranjevariant. Hier staan we niet alleen in. Veel burgers en organisaties zijn tegen de Blankenburgtunnel en voor de Oranjetunnel. Ook lokale overheden maken zich zorgen om het Groene Hart.
De impact voor de omgeving is groot vanwege het recreatiegebied bij Vlaardingen, en niet in de laatste plaats zal dit ook het einde betekenen van het Volksbos waarin mijn partijgenoot en oud Tweede Kamerlid Remi Poppe een grote rol gespeeld heeft. Immers: in de jaren tachtig werd op deze plaats een industriële afvalbelt gesitueerd, die is tegengehouden omdat ruim 8.000 mensen in no time 16.000 bomen wisten te planten. Dat werd omgedoopt tot het Volksbos. Mensen recreëren er nog steeds en laten daar hun hond uit. Niet alleen met het oog daarop is de Blankenburgtunnel op een verkeerde plek gepland, maar ook omdat de tunnel voor veel knelpunten elders op het wegennet zal zorgen, zoals op het Kethelplein. Immers: het verkeer komt ergens weer samen, en daar loopt het dan vast.
Als we de mensen in de Rijnmond regio echt van dienst willen zijn, dan kiezen we voor de Oranjevariant. Daarmee wordt echt een nieuwe verbinding gemaakt, en deze ontsluiting zou ook voor het Westland erg gunstig zijn.
Voor de ViA15 geldt een iets ander verhaal. Deze zou wat ons betreft helemaal niet aangelegd moeten worden. De weg is slecht ingepast en wordt nu aangelegd op het dak van de Betuwelijn. Deze lijn is nota bene verdiept aangelegd om de omgeving te sparen, maar vervolgens leggen we er een snelweg bovenop. Het moet niet gekker worden. Ofwel de hele Betuwelijn zou dan bovengronds gekund hebben, wat niet onze voorkeur heeft, ofwel de ViA15 had onder ondergronds gemoeten, maar dat wordt naar verluidt te duur. Dan zeg ik: laten wij dan nog even doorsparen als het echt nodig is. Mijn fractie vindt dat wegen goed moeten worden ingepast, als je er al aan begint.
In de Tweede Kamer zijn er al verhitte debatten gevoerd over deze wegdelen. Ik geef deze minister heel graag de kans om duidelijkheid te scheppen en kijk met belangstelling uit naar haar verhaal.
De voorzitter:
Dank. Ik druk nu op de bel om aan te kondigen dat er nu een maidenspeech zal worden gehouden.
Het woord is aan mevrouw Jorritsma.