Verslag van de vergadering van 1 juli 2025 (2024/2025 nr. 36)
Status: ongecorrigeerd
Aanvang: 10.54 uur
Een verslag met de status "ongecorrigeerd" is niet voor citaten en er kan geen recht aan ontleend worden.
De heer Van Rooijen i (50PLUS):
Voorzitter. Vandaag, 1 juli 2025, treedt Olaf Sleijpen, de nieuwe president van De Nederlandsche Bank aan. Namens mijn fractie wens ik hem veel succes en vooral wijsheid toe, ook op het toezichtterrein, als u begrijpt wat ik bedoel.
Voorzitter. De Nederlandse rijksbegroting heeft de afgelopen jaren een hele serie stormen en schokken weten te doorstaan, vooralsnog met vlag en wimpel, want het tekort van de rijksoverheid wordt voor alle komende jaren geraamd onder de 3% en de staatsschuld blijft onder de 50%. Kom daar maar eens om in de eurozone. Denk aan de schok van covid en de lockdowns, de schok van het vrijwel volledig opgeven van de aardgasbaten, de peperdure hersteloperaties bij de toeslagen en bij box 3, en de storm van oorlog op het Europese continent, met een inflatiegolf en een extra toestroom van vluchtelingen.
De eerste 10 miljard is reeds aan de Defensiebegroting toegevoegd. Daar moet volgens de nieuwe afspraken binnen de NAVO tussen 2025 en 2035 nog 1,5% van het nationaal product, ofwel 15 miljard per jaar, bovenop gelegd worden. Dat betreft dan alleen nog maar de directe militaire uitgaven. Er moet ook nog 1,5%, ofwel 15 miljard euro per jaar, worden gespendeerd aan andere zaken, zoals infrastructuur en civiele weerbaarheid. Bij elkaar opgeteld moet Nederland dus nog 30 miljard toevoegen aan de jaarlijkse middelen voor defensie. Of kan de regering aantonen dat Nederland de 1,5% voor onder andere militaire infrastructuur en civiele weerbaarheid nu al goed besteedt? Want als dat zo is, scheelt dat natuurlijk een slok op een borrel.
Mijn fractie heeft niet al te lang geleden nog met klem gewaarschuwd voor het definitief dichtgooien van de aardgasputten in Groningen. Met een beperkte winning en een ruime compensatie voor Groningers kunnen we nog steeds meerdere vliegen in één klap slaan. Een aanzienlijk deel van de benodigde defensie-inspanning kan hiermee gefinancierd worden. Mijn fractie kijkt uit naar het debat hierover in aanloop naar de verkiezingen. Het laatste woord is hier nog niet over gesproken.
Het begrotingstekort loopt nog in de pas. O, dit sla ik even over, voorzitter.
Voor de militaire inspanningen, de nieuwe NAVO-norm van 5% van het nationaal product, hebben we tijd gekregen tot 2035. Er komt een evaluatiemoment in 2029 en de volgende Amerikaanse presidentsverkiezingen zijn in 2028. Het volgende kabinet zal niet kunnen ontkomen aan een verdere verhoging van de defensie-inspanningen, maar naar onze mening zit de uitdaging in doelmatigheid en effectiviteit. Met de razendsnelle verhoging van het defensiebudget naar 2% hebben wij in relatieve termen al een grote inspanning geleverd. Mijn fractie is er bezorgd over dat constante verhogingen de noodzaak ondermijnen om efficiënt met geld om te gaan. Het klopt toch dat de regering dit zelf ook wel moet erkennen?
Waar de politiek nog een beetje wegduikt, zien we dat in de media de discussie over de dekking van de militaire inspanningen al volop wordt gevoerd. Zelfs de AOW, de hoeksteen van ons sociale stelsel, wordt daarbij niet gespaard. Naar de mening van de fractie van 50PLUS is de AOW de laatste eenvoudige en goed uitvoerbare staatsvoorziening, nog bijna onaangetast door de grijpgrage handen van politici en partijen die willen hervormen, versoberen, bezuinigen of alle drie. In het FD las ik recent een voorstel om de AOW met 10% te verlagen, want dat levert zomaar 6 miljard per jaar op. Ook een inkomensafhankelijke AOW, een flexibele AOW en andere exotische plannen passeren de revue. Het prijsschieten op de AOW is begonnen. Dat is ook waar te nemen als je kijkt naar de bezuinigingsoperaties in de ombuigingslijst van Financiën en meer specifiek naar het recente onderzoeksrapport over wat er gebeurt met instroom naar de aanvullende inkomensvoorziening ouderen, de AIO, in het geval van verlaging van de AOW. Financiën heeft zo'n tien grote voorstellen gedaan over AOW-bezuinigingen, waarbij de tientallen miljarden je om de oren vliegen. Asociaal.
Nog niets of niemand heeft zijn of haar mond opengedaan over de grootste veelvraat binnen de begroting — daar gaan we weer: de beschermde diersoort die we de "arbeidskorting" noemen, de heilige koe van de VVD met als primair doel het uitdelen van een goedkope belastingverlaging die alleen geldt voor werkenden en niet voor gepensioneerden en uitkeringsgerechtigden. Een enorme fiscale leeftijdsdiscriminatie. In 2001 ging het bij de arbeidskorting nog om 2,3 miljard euro. Ik zie de bewindslieden al naar elkaar kijken en denken: daar heb je 'm weer. In 2020 was dat al opgelopen tot 22 miljard, een vertienvoudiging. Sindsdien hebben Rutte en Schoof er nog doodleuk 60% bij gedaan, want in de Miljoennota voor 2025 komt het budgettaire beslag van de arbeidskorting uit op een whopping 35,5 miljard. Dat staat gelijk aan een verlaging van 10% in de eerste schijf of 7% in alle schijven.
Zoals ik net al formuleerde: de arbeidskorting is de veelvraat en tegelijkertijd ook de beschermde diersoort binnen de begroting. Van de oude VVD, de VVD van Wiegel en Bolkestein — ik heb ze meegemaakt — had iedereen gewoon een veel lager belastingtarief gekregen, maar de nieuwe VVD van Rutte en Yeşilgöz heeft haar eigen manier van identiteitspolitiek gevonden in het beperken van belastingverlaging tot uitsluitend werkenden. De rest bestaat gewoon in Nederland niet, maar ze mogen wel betalen. 50PLUS benadert deze inzet als vijandig. De AOW moet staan als een huis. Geen gefrutsel met flexibele uitkeringen of inkomensafhankelijkheid. De AOW is het laatste bastion van eenvoud en betrouwbaarheid, het fundament van onze welvaartsstaat. Het is de arbeidskorting die de solidariteit tussen de generaties heeft aangetast. 35 miljard aan identiteitspolitieke lastenverlichting: het is genoeg geweest. Tal van regelingen en voorzieningen waar mensen voorheen op konden bouwen, hebben geleden onder de genadeloze voorrang die is gegeven aan de arbeidskorting. Kijk bijvoorbeeld naar het steeds lagere inkomensplafond voor de aftrek van pensioenpremies. Ook daarmee zet de partij gewoon actief in op een geleidelijke ontmanteling van ons collectieve pensioenstelsel, nog los van de hervorming naar de Wtp, de "Wet toekomst pensioenpolder", "pp".
Het inmiddels beroemde amendement van Agnes Joseph mocht de eindstreep simpelweg niet halen. Daar is een politiek venijnig spel gespeeld met ingrepen van de minister van Sociale Zaken en van Financiën, waar 50PLUS zich absoluut niet in kon vinden. Een vreemde interventie van de minister van Financiën op basis van een eenzijdige financiële analyse en nauwelijks ter zake doende antwoorden van de minister van Sociale Zaken op de vele rake en goed onderbouwde deskundige vragen van Agnes Joseph en ook mijn fractie. Het mocht niet van de mensen die hun lot aan de Wtp-hervorming hebben verbonden. Daar heb ik nog maar één ding op te zeggen: uw lot is nu onlosmakelijk verbonden aan de transitie van de Wet toekomst pensioenen, zonder enige inspraak voor de deelnemers. Ik zal niet zeggen dat uw lot hiermee bezegeld is, maar als ik in uw schoenen stond, zou het zweet mij uitbreken.
Voorzitter. Op 12 december 2023 nam de Eerste Kamer, ook met steun van de VVD, de motie-Van Rooijen aan met de volgende strekking: "verzoekt het kabinet bij box 3 primair de vermogenswinstbelasting onderdeel te laten zijn van de belastinghervorming". Een glasheldere inzet op een vermogensheffing waarbij de mensen belasting betalen op basis van het daadwerkelijk gerealiseerde rendement. Het kabinetsplan voor box 3 is een ramp. Bij box 1 en 2 wordt enkel gerealiseerd rendement belast en wordt gewacht op een moment van verkooprealisatie. De belasting kan, mag en moet uitgesteld worden. Voor directeur-grootaandeelhouders in box 2 blijft dat gewoon zo; 500 miljard bevroren, niet-uitgedeelde winsten in de pretbox van box 2. De echte reden voor de huidige inzet ten aanzien van box 3 is naar mijn stellige mening vooral, zo niet alleen, budgettair. De zware kritiek van de Raad van State is terzijde geschoven. Het voorstel van voormalig staatssecretaris Van Rij uit het kabinet-Rutte IV is gewoon overgenomen, "want bestaanszekerheid" of zoiets.
Een ander voorbeeld waar de mensen in het land nog steeds een nare bijsmaak van hebben, is de overdrachtsbelasting: van 6% naar 10,6% en nu weer terug naar 8% dankzij een motie van 50PLUS. We worden geacht te juichen dat het 8% is geworden, maar kort daarvoor was het nog 6%. Het beeld van de overheid als rupsje-nooit-genoeg wordt steeds weer bevestigd.
Voorzitter. Dan inzake de verlaging van de btw op logies. Hoe staat het op dit moment met de evaluatie van de gevolgen voor de hotelsector? Mijn fractie neemt aan dat deze evaluatie nog gewoon in het najaar gepubliceerd wordt. Klopt dat? Het verloop van het debat over de btw op logies kan in elk geval lelijk worden genoemd en de gekozen dekking via het beperken van de inflatiecorrectie is wat 50PLUS betreft niet alleen lelijk, maar ook lui; het ging over de btw in de cultuur.
De correctie van de belastingschijven voor inflatie is een fiscaal fundament. Hoe kan daar zo onachtzaam mee om worden gegaan? Ik denk het antwoord wel te weten, want het is onopvallend en makkelijk. Je ziet het niet; heel stiekem. Maar het beperken van de inflatiecorrectie in de inkomstenbelasting gaat natuurlijk wel af van de lastenverlichting die het kabinet ons heeft voorgehouden. Nota bene een stokpaardje van alle vier de coalitiefracties. Als deze regering dat twee- tot driemaal zou doen, zou alle geprojecteerde belastingverlaging uit het hoofdlijnenakkoord als sneeuw voor de zon verdwijnen. Ik neem aan dat de minister dit ook erkent.
Als we de inflatiecorrectie de komende tien jaar niet zouden toepassen — waar 50PLUS mordicus tegen zou zijn — kunnen we daarmee de defensie-inspanningen al naar 5% dirigeren. De knop is beschikbaar en het gebruik ervan is wederom gelegitimeerd. Kunnen we iets doen, zo vraag ik de regering, om het beperken van de inflatiecorrectie die in de wet is vastgelegd, politiek weer minder aantrekkelijk te maken? Graag een antwoord hierop.
Voorzitter. Een expertgroep van de SER doet met Financiën onderzoek naar de belastinghervorming. Voor het reces komt er nog een brief en het is de verwachting dat er in september een debat over kan plaatsvinden. Technische varianten worden met de Tweede Kamer besproken en de Eerste Kamer mag, als die dat zou willen, meekijken. Een beetje een bizarre vertoning. Het mag of kan dan enkel nog gaan over de inkomstenbelasting, over het schuiven met de hoogte van de tarieven en die van de heffingskortingen. Het eigenwoningregime en de invoering van nieuwe instrumenten ter vervanging van complexe oudere instrumenten moeten allemaal buiten beschouwing blijven omdat de Belastingdienst dat er niet bij kan hebben. Het is in- en intriest, maar het is niet anders. Het fiscale instrumentalisme is zo sterk geweest dat we er nu op zijn vastgelopen, concludeer ik. Deelt de regering deze conclusie en, zo nee, waarom niet?
Voor 50PLUS wordt het afschaffen van de successierechten ofwel de erftaks een topprioriteit. Het is de meest gehate belasting, enerzijds vanwege het moment waarop daarvoor wordt aangeklopt, maar ook omdat er meerdere keren belasting over een erfenis wordt betaald. Daar komt nog bij dat ook de erfenisbelasting zal bijdragen aan belastingvlucht, waardoor het maar de vraag is of deze belasting per saldo wel zoden aan de dijk zet. In combinatie met de plannen voor box 3 sluit mijn fractie niet uit dat we dan de sluis naar het buitenland wagenwijd openzetten. Heeft het kabinet echt wel voldoende oog voor het risico van kapitaalvlucht? Zweden en Oostenrijk gingen ons al voor met het initiatief om deze belasting naar de geschiedenis te verplaatsen. De komende jaren zal er meer dan 1.000 miljard worden geërfd en de Staat heeft daar wat mijn fractie betreft geen enkel recht op. Ouders die gespaard hebben voor hun kinderen, mogen dat toch doorgeven aan hun kinderen? Daar moet de Staat buiten blijven.
Mijn fractie zal ook blijven pleiten voor herinvoering van de wet-Hillen. Een straf op het aflossen van de hypotheek op de eigen woning was en is bespottelijk en contraproductief. Het vertrouwen in de overheid was geschaad en moet worden hersteld. Beloofd is beloofd. Weg met deze aflosboete.
Voorts wil ik nog aan de regering vragen of de toegezegde vergelijking van de Jeugdwet met de ouderenvoorzieningen nog wel door zal gaan. Onze 50PLUS-wethouder in Helmond, Marita van Lierop, heeft ons uitvoerig geïnformeerd over de schrijnende situatie. Er was een toezegging van staatssecretaris Maeijer voor een vergelijking in het najaar. Wij nemen aan dat we hiernaar uit kunnen zien. Graag een antwoord.
Voorzitter. Bijna tot slot, het Belastingplan 2025. Ondanks alle goede voornemens en de moties van Hoekstra c.s. en Van Rooijen c.s. ten spijt wordt alles weer verpakt in één wetsvoorstel, onoverzichtelijk en politiek onzuiver. Het voelt niet goed, de Eerste Kamer als stempelkantoor, meer als lam dan als leeuw. Kan of wil de regering echt niet toezeggen dat we dit vanaf heden anders gaan doen? Het wetsvoorstel inzake fiscale knelpunten zit bijvoorbeeld alweer verstopt, verpakt in het wetsvoorstel Overige fiscale maatregelen en komt één jaar later pas bij de Eerste Kamer, nadat de staatssecretaris gewoon een briefje aan de Kamer stuurde: wij gaan van de belastingwet afwijken omdat er fiscale knelpunten zijn bij het invaren van bijvoorbeeld de loodsen.
Kan de minister tot slot nog toezeggen dat hij met minister Uitermark contact opneemt over dat wij in het najaar de beloofde notitie krijgen over mogelijke strengere regelgeving inzake dat instrument van goedkeurende beleidsbesluiten? Wat mijn fractie betreft gaat daar een streep door.
Wij wachten de antwoorden van de bewindslieden met belangstelling af. Ik wijs de staatssecretaris nog op de brief van vorig jaar over de fiscale knelpunten. Hij had gezegd: ik kom snel met een wetsontwerp. Dat wetsontwerp komt een jaar later en zit in een pakket overige beleidsmaatregelen waar wij helemaal niks aan kunnen veranderen. Wij zouden graag zien dat dat wetsontwerp uit dat pakket wordt gehaald en hier apart kan worden behandeld.
De voorzitter:
Dank u wel. U heeft een interruptie van de heer Dessing.
De heer Dessing i (FVD):
Dank voor het betoog van de heer Van Rooijen van 50PLUS. Ik hoor een scherpe probleemanalyse en ik hoor een enkel detail, een technische oplossing om een aantal belastingmaatregelen af te schaffen. Ik ben heel erg benieuwd hoe de heer Van Rooijen, met zijn enorme kennis, aankijkt tegen de steeds maar uitdijende overheid. Hij noemde dat "rupsje-nooit-genoeg". Hoe kijkt hij aan tegen wat de ideale grootte zou moeten zijn van een overheid, die ook naar haar eigen uitgavenpatroon zou moeten kijken? Wat is de visie van 50PLUS daarop?
De heer Van Rooijen (50PLUS):
Ik ben blij met deze vraag. Laat ik het voorbeeld nemen van de groei van het ambtenarenapparaat. We hebben daar ook vragen over gesteld. Die zijn beantwoord door de bewindslieden. De groei van het ambtenarenapparaat en de groei van de inhuur door de overheid is enorm. Martin Sommer zei vorige week in de Elsevier zelfs dat het aantal ambtenaren sinds 2017 is verdubbeld. Ik ben het helemaal met u eens dat het een hoge prioriteit moet krijgen om de overheidsuitgaven primair te verlagen, opdat we de ruimte creëren om bijvoorbeeld de defensie-inspanning te financieren. Verder is mijn fractie voor een grote belastinghervorming die het eenvoudiger maakt maar ook tot een grote lastenverlichting leidt. Dat zou betekenen dat je ook daardoor de uitgaven zou moeten beperken. Mijn fractie betreurt het ten zeerste dat het kabinet, ook deze staatssecretaris, niet bereid is om de eerder ingediende motie uit te voeren voor een externe, onafhankelijke commissie die kijkt naar een nieuw belastingstelsel. Hij weet van mij dat dat in drie maanden met drie topexperts zou kunnen. Er is dus helemaal niet een verlies van één of twee jaar. Maar het gebeurt niet. Mijn moeder zou zeggen: waar een wil is, is een weg. Wellicht dat zo'n grote uitgavenbeperking en een lastenverlichting in een eenvoudiger stelsel met een grote tariefverlaging, de oplossing zouden zijn.
De heer Dessing (FVD):
Ik kan me vinden in dit betoog van de heer Van Rooijen. Hij noemde in het begin van zijn betoog wel dat wij nog binnen de staatsschuldnorm van 50% blijven, maar dat percentage is natuurlijk wel enorm gegroeid. Hij zegt "nou ja, dat is allemaal prima", maar deelt hij die conclusie nog steeds of kan hij die conclusie aan het begin van zijn betoog misschien toch aanpassen naar de conclusie die hij net in de beantwoording van mijn interruptie deelde? Want de trend die we zien, is toch wel zorgelijk.
De heer Van Rooijen (50PLUS):
Ik ben het met u eens dat we goed moeten kijken naar die 3%-grens en naar de 60%-staatsschuldgrens. De afgelopen jaren waren we toch al weer heel snel naar die 3% aan het gaan. Meerjarenramingen laten zien dat we in de komende jaren een grote overschrijding gaan krijgen. We zullen er alles aan moeten doen — dat is ook het signaal dat mijn fractie geeft aan een nieuw kabinet na de verkiezingen — om een rem op de uitgaven te zetten. Ik heb de indruk dat minister Heinen dat namens zijn partij ook de eerste prioriteit zal vinden. De uitgavengroei gaat onverminderd heel hard door. Daar zal een rem op moeten worden gezet. Dan is er ook ruimte voor lastenverlichting. Dat maakt dat de hele economie daar sterker van wordt.
De voorzitter:
Tot slot, meneer Dessing.
De heer Dessing (FVD):
Ik denk dat we elkaar daarin vinden. Dank u wel.
De voorzitter:
Dank u wel. Dan wil ik nu schorsen voor vijf minuten of iets langer. Ik wil namelijk precies om 11.20 uur weer verdergaan met dit debat.