Impressie Algemene Europese Beschouwingen 2016



In de Eerste Kamer vonden op dinsdag 8 maart 2016 de Algemene Europese Beschouwingen met minister Koenders (Buitenlandse Zaken) plaats. In dit jaarlijks terugkerend debat wordt gesproken over diverse Europese onderwerpen. Dit jaar werd er met name ingegaan op de vluchtelingenproblematiek, (het Nederlandse referendum over) het associatieakkoord met Oekraïne, het financiële en economisch bestuur van de Unie en een mogelijke Brexit.  Daarbij diende als basis de Voorzitterschapseditie van de Staat van de Unie die minister Koenders op 16 november 2015 naar het parlement stuurde. Ook werd er gesproken over reactie van het kabinet op het werkprogramma 2016 van de Europese Commissie (zie E150028). 

Zorgwekkende staat

Senator Knapen (CDA) betoogde dat de Europese Unie zich in een zorgwekkende staat bevindt. Constructive ambiguity heeft geleid tot een ernstig vertrouwenstekort en een gebrek aan lotsverbondenheid. De senator vroeg waarom de regering daar weinig aan refereert. De vluchtelingencrisis heeft volgens Knapen blootgelegd dat de 'oude Brusselse machinekamer' niet werkt. Hij stelde dat het herverdelingsmechanisme niet werkte en dat het inzetten op een akkoord met Turkije een te wankele basis biedt voor een oplossing. De vluchtelingencrisis legt volgens Knapen ongegeneerd bloot welke problemen er zijn in de EU.

Volgens Knapen heeft het Europees project dringend bezieling nodig: "Fietsen we alleen maar omdat we bij stilstaan omvallen of weten we waar we naartoe fietsen?" Knapen stelde dat de kracht en de charme van de EU was dat het een vredesproject was. Dit gaf de EU invloed en had aantrekkingskracht op de buitenwereld. Om onze belangen en waarden te blijven beschermen is een sterk Europa nodig. Er mag daarbij volgens de senator niet teveel worden vertrouwd op de militaire inzet van de Verenigde Staten. Knapen bepleitte politieke wil om defensiesamenwerking te verbeteren, onder andere door de inzet van EU-battlegroups .

Positieve grondhouding                 

Senator Schaap (VVD) merkte op dat een negatieve houding over Europese samenwerking helaas bon ton geworden is. De VVD-fractie heeft echter een nadrukkelijk positieve houding; integratie heeft Europa grote voordelen gebracht. Wie denkt het vluchtelingenvraagstuk als afzonderlijk land te kunnen oplossen, is volgens Schaap het contact met de realiteit kwijt. Het negativisme dat zich tegen de EU en haar instelling keert past volgens de senator in een bredere negatieve trend tegen publieke instellingen. Schaap betoogde dat de EU zich verder moet ontwikkelen als waardengemeenschap; alleen met vereende krachten kan Europa een rol spelen in geopolitieke en economische kwesties. De suggestie van de verloren soevereiniteit is volgens de senator een fictie: de EU is een unieke, vrijwillige en bindende samenwerking tussen soevereine staten. Waar het gaat om volkssoevereiniteit, moet ervoor worden opgepast dat het begrip 'volk' etnisch wordt gedefinieerd. De EU toont volgens Schaap juist haar kracht door haar ruimte voor minderheden. Het referendum over het associatieverdrag met Oekraïne is volgens de senator bedoeld om een uitspraak te forceren tegen de EU. Dit zorgt voor een corrumpering van Europese waarden en ontwricht democratisch Europa.

Senator Schaap vroeg de minister onder andere naar zijn visie op het Europees regelen van toelatingsbeleid voor geneesmiddelen, de organisatie van het onderwijs en het Europees Openbaar Ministerie. Over de vluchtelingencrisis merkte de senator op dat het poldermodel te complex wordt door te grote tegenstellingen en het ontbreken van dwingende procedures. Schaap betoogde dat er in hoog tempo een volwaardige Europese kustwacht moet worden gerealiseerd, waarbij gebruik wordt gemaakt van een bestaand maritiem hoofdkwartier van de NAVO.

Nous sommes l'europe

Senator Backer (D66) merkte op dat het Associatieverdrag met Oekraïne geen opmaat tot EU-lidmaatschap is. Er worden immers vergelijkbare verdragen gesloten met landen over de hele wereld. Het verdrag kan echter wel hoop en richting geven aan een land dat wil kiezen voor meer vrijheden, welvaart en democratie. Hij vroeg de regering wat haar inzet is bij dit referendum.

Het Europese politieke forum is volgens Backer verworden tot een ruilbeurs van nationale belangen. Er zijn bovendien veel manifestaties van retro-nationalisme en exploitatie van angst voor het verschil. Het historisch belang van de beëindiging van de deling van het Europese continent is echter niet afgenomen. Backer prees de consistente visie van Bondskanselier Merkel dat grote uitdagingen van deze tijd niet nationaal kunnen worden opgelost. De senator vroeg in dit verband of de regering nog steeds alleen de beperkte ambitie heeft om een honest broker te zijn.

Verder vroeg de senator wat de inzet van de regering is bij de voorstellen om de buitengrenzen van Europa te versterken en de verdeling van vluchtelingen te coördineren. Backer betoogde dat er voor de migratiecrisis een EU-brede aanpak nodig is en vroeg welke opschalingsmogelijkheden er zijn. De begroting van de EU stelt volgens de senator weinig voor en is bizar ingericht. Bovendien wordt investeren in de EU belemmerd door regelgeving die niet op elkaar aansluit. Backer merkte ook op dat succes binnen de EU te weinig worden uitgemeten, alleen met een positieve aanpak kan de EU zich verder ontwikkelen: "nous sommes l'Europe ".

Belangrijke bakermat van westerse beschaving

Senator Schrijver (PvdA) betoogde dat Europa  een belangrijke bakermat van de westerse beschaving is. Schrijver bepleitte een breed en geïntegreerd veiligheids- en ontwikkelingsbeleid en vroeg hoe de regering dit gaat bevorderen. Over de vluchtelingencrisis merkte de senator op dat het belangrijk is om een onderscheid te maken tussen politieke vluchtelingen die uit vrees voor hun leven hun huis hebben moeten ontvluchten en economische vluchtelingen die om sociaaleconomische redenen de oversteek proberen te maken. Schrijver vroeg naar de status van de relocatieplannen van de Europese Commissie en het 'plan-Samson'. Hij vroeg ook of het juist is dat Hoge Vertegenwoordiger Mogherini en de diplomatieke dienst van de EU in de huidige Syrische vredesbesprekingen vrijwel buiten spel staan.

Schrijver vroeg ook naar de status van het werkgelegenheids-stimuleringspakket van de Commissie-Juncker en de overige middelen. Hij bepleitte het vormgeven van een pro-groeibeleid dat ook ongelijkheid vermindert en vroeg of het Nederlandse Voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie hier ook prioriteit aan geeft. Schrijver vroeg de regering ook naar een appreciatie van de inzet van de Europese Commissie op dit punt. Over de Brexit-discussie merkte Schrijver op dat er geen misverstand mag bestaan dat de EU het VK graag aan boord houdt. De senator vroeg wel of er afstand genomen kan worden van de ever closer union zonder dat dit de inhoudelijke en institutionele ontwikkeling van de EU ondermijnt. Over het Oekraïne-referendum merkte senator Schrijver op het belangrijk is dat er samen wordt gewerkt met de democratische krachten daar om het land de goede kant op te trekken. De EU moet samenwerken met de Raad van Europa en de OVSE - en het liefst ook met Rusland - om Oekraïne niet terug te laten vallen in corruptie, instabiliteit en eenzijdige afhankelijkheid.

Afgenomen soevereiniteit  

Senator Faber-Van de Klashorst (PVV) stelde dat de Five Presidents' Report pleit voor het monddood maken van het Nederlandse volk. De Europese "elite" is volgens de senator in paniek en misleidt de Europese burgers. Faber-Van de Klashorst betoogde dat het niet mogelijk is dat landen soevereiniteit delen; deze wordt hen afgenomen. Omdat Europa de grenzen wagenwijd openzet, krijgen kansloze migranten de kans om binnen te stromen en vervolgens belastinggeld op te eisen. Open grenzen en sociale zekerheid gaan volgens de senator niet samen. Er wordt door de regering volgens de senator met opzet geen duidelijkheid gegeven over de financiële implicaties van de vluchtelingencrisis. Het akkoord met Turkije zorgt ervoor dat Turken voortaan zonder visum naar de EU kunnen reizen. Als het islamitische Turkije toetreedt tot de EU wordt dit het grootste land van de Unie, met alle gevolgen van dien. Er bestaat volgens Faber-Van de Klashorst geen gematigde islam. De Europese orde is volgens de senator niet in staat om orde op zaken te stellen. Zij bepleitte dat Nederland haar eigen belang voorop zet. Wij blijven volgens de senator immers de toegangspoort tot Europa.

Zorgen over toekomst EU

Senator Elzinga (SP) betoogde dat er veel zorgen bestaan over de toekomst van Europese samenwerking. Elzinga bekritiseerde dat er pas gesproken werd van een "vluchtelingencrisis" toen grote groepen vluchtelingen West-Europa bereikten en niet al toen duizenden vluchtelingen de dood vonden in de Middellandse Zee. Elzinga vroeg hoe de minister aankijkt tegen de bescherming van mensenrechten versus de bescherming van veiligheid. Hij vroeg ook hoe de minister de staat van de rechtsstaat beoordeelt in Europese lidstaten die in 2004 zijn toegetreden. Verder vroeg de senator in hoeverre er in de onderhandelingen over het vluchtelingenakkoord met Turkije wordt ingezet op mogelijke toetreding van Turkije tot de EU.  Turkije schendt volgens de senator op grote schaal mensenrechten. Dit geldt ook voor Oekraïne. Elzinga betoogde dat het dan ook niet verstandig is om dit land onderdeel te maken van de interne Europese markt. Dit is volgens Elzinga niet in het belang van Europa en zeker niet in het belang van Oekraïne.

Er is volgens Elzinga een groeiende kritiek op Europese samenwerking. Brussel wil steeds meer het sociaaleconomisch domein besturen, maar ontbeert hiertoe de democratische legitimiteit. Elzinga vroeg of de regering de steeds diepere Europese integratie wel of niet steunt. Met het verdrag van Maastricht is volgens de senator een verkeerde richting in geslagen. Er zijn naast de EU meer samenwerkingsverbanden, zoals de OVSE en de Raad van Europa. Deze zouden volgens Elzinga meer moeten worden benut.

Vluchtelingen vormen lakmoesproef

Senator Strik (GroenLinks) betoogde dat de omgang met vluchtelingen dé lakmoesproef is voor de EU. De race naar de bodem van asielnormen is volgens de senator volop gaande en de houding van EU lidstaten zit vol tegenstrijdigheden. Strik vroeg in hoeverre er steun wordt geboden aan Libanon en Jordanië, waar de vluchtelingencrisis veel groter is. De eerlijke verdeling van vluchtelingen is ver te zoeken, ook binnen de EU. Verder vroeg de senator de regering hoe zij een mogelijke Brexit beoordeelt en wat haar positie is ten aanzien van het VK als dit land daadwerkelijk uitreedt. Over het Oekraïne-referendum merkte senator Strik op dat het kabinet duidelijker stelling moet nemen hierin. Transparantie is volgens Strik één van de manieren om de groeiende euroscepsis te bestrijden. Zij juichte dan ook toe dat dit centraal staat in het Nederlands voorzitterschap. Strik vroeg wel waarom er niet wordt ingezet op openbaar maken van de Limité-documenten en de communicatie tijdens de triloog. De senator merkte verder op dat Tunesië alsnog onder de aanslagen van IS dreigt te bezwijken en vroeg wat de EU kan doen om dit land te steunen en ook wat de bredere strategie is ten aanzien van Turkije.

Tot slot betoogde de senator dat de duurzame economie in de EU flink ondersteund moet worden. Zij vroeg wat de regering ervan vindt dat de EU zich zo afhankelijk heeft gemaakt van het IMF voor het oplossen van financiële problemen in de eurozone en wat er wordt gedaan om belastingontwijking tegen te gaan.

Grondslag voor solidariteit

Senator Kuiper (ChristenUnie) betoogde dat gastvrijheid voor vreemdelingen en het besef dat eenieders bestaan eindig is de grondslag vormen van onze solidariteit. Europa heeft zich in deze crisis echter van haar verdeelde kant laten zien. De senator bekritiseerde ook de versnelling van het toetredingstraject van Turkije, aangezien het land op grote schaal mensenrechten schendt.  Kuiper vroeg ook hoe de regering de houding beoordeelt van een aantal Europese landen die niet meewerken aan de uitvoering van Europees asielbeleid. De senator betoogde dat het belangrijk is dat terugkeer- en uitzetbeleid  vorm krijgt. Verder betoogde hij dat het vreemd is dat de regering aan de ene kant inzet op het verminderen van Brusselse invloed in de lidstaten en het vergroten van de zeggenschap van nationale parlementen en aan de andere kant de noodzaak onderstreept van soevereiniteitsoverdracht naar Europese instellingen. Kuiper vroeg ook naar de inzet van het kabinet rond het "vierde spoor pakket" en het versterken van de positie van nationale parlementen.

No alternative

Senator Koffeman (PvdD) betoogde dat arbeid sinds het vrije verkeer van personen veel goedkoper is geworden. Dit is weliswaar gunstig voor werkgevers, maar slecht voor de Nederlandse werkgelegenheid. Volgens Koffeman lijkt Brussel uit te gaan van een no alternative politiek. Het Europese integratieproject werkt volgens de senator echter als splijtzwam. Door de bankenunie, begrotingscontracten en begrotingsunie staat Nederland aan de vooravond van een ongekende machtsoverdracht, die bovendien tot democratische vervreemding leidt.

Veel mensen hebben volgens de senator een ongemakkelijk gevoel over de ongecontroleerd groeiende invloed van de EU. Het kabinet voelt dit ongemak volgens de senator ook, maar heeft moeite om met oplossingen te komen. Koffeman uitte kritiek op het feit dat er voor het Oekraïne-referendum minder stemlokalen beschikbaar zijn gesteld. Oekraïne is volgens de senator het meest corrupte land van Europa en verdient het niet dat er door banken en Brusselse vertegenwoordigers uitbundig in wordt geïnvesteerd. Goedkope legbatterij-eieren uit Oekraïne kunnen bovendien de doodsteek vormen voor Europese (en dus ook Nederlandse) boeren die zich proberen te houden aan dierenwelzijnsnormen.  

Er is volgens Koffeman een schrijnend democratisch tekort in de EU, dat onlangs pijnlijk zichtbaar werd in de toelating van genetisch gemanipuleerde mais. Koffeman bepleitte onder meer een openbaar en verplicht lobbyregister, bezuinigingen op landbouwsubsidies en afschaffing van de gemeenschappelijke munt.

Prinses Europa

Senator Van Dijk (SGP) sprak van "Prinses Europa" die feitelijk de second love was van de oppergod Zeus. Hij vroeg waarom Europa desalniettemin wordt gezien als lelijke, valse koningin. Van Dijk: "Terwijl veel Europeanen hevig foeteren op Europa, zien anderen hoezeer wij bevoorrecht zijn in dit werelddeel." De senator vroeg wat de invloed is van het akkoord met Turkije op de toetredingsvoorwaarden voor de EU. Ook riep hij de regering op in de gesprekken met Turkije de erkenning van de Armeense genocide te betrekken.

Verder merkte senator Van Dijk op dat de EU helaas een nogal beknottende houding heeft jegens landen als Hongarije en Polen, die een geheel eigen visie hebben op de vluchtelingenproblematiek en het behoud van joods-christelijke waarden en tradities. Van Dijk vroeg of de regering het voorzitterschap gebruikt om antisemitisme aan de kaak te stellen. De senator merkte op dat de harde opstelling ten opzichte van Israël niet strookt met de milde opstelling ten opzichte van Turkije of Saudi Arabië. Tot slot pleitte de senator voor een kleine, slagvaardige Unie - in tegenstelling tot een ever closer union .           

Wantrouwen en cynisme

Senator Van Rooijen (50PLUS) constateerde dat er onder de oudere en jongere generaties wantrouwen en cynisme heerst over Europa. De bemoeienis van Europa met Nederlandse pensioenstelsel is volgens Van Rooijen onnodig en ongewenst. Van Rooijen vroeg de minister verder onder meer om de stand van zaken rondom de vluchtelingencrisis en de onderhandelingen met Turkije toe te lichten. Ook merkte de senator op dat het ECB-beleid naar zijn mening wordt gekenmerkt door korte termijn denken. Het lage rente beleid van de ECB leidt volgens Van Rooijen tot een gemanipuleerde rente die niet als marktrente is te beschouwen. Hier worden spaarders en gepensioneerden steeds zwaarder door getroffen. De senator betoogde dat deze rente omhoog moet en dat de ECB moet stoppen met het kopen van obligaties. Hij haalde aan dat de heer Bruijnshoofd van de Rabobank een bestedingsimpuls heeft bepleit die deels wordt gefinancierd door hogere BTW en energiebelasting, waardoor ook de directe inflatie stijgt.

Belang van Europese samenwerking

Senator Ten Hoeve (OSF) stelde dat het belang van Europese samenwerking groter dan ooit is. Hij betoogde dat er eerder begonnen had moeten worden met het formuleren van solidair gemeenschappelijk asielbeleid. De senator vroeg de minister om te bevestigen dat EU is gedwongen om al diegenen die geen kans maken op een verblijfsvergunning terug te sturen. Ten Hoeve betoogde dat bij een verdergaande Europese ordening van het asielbeleid ook een Europese vaststelling van veilige landen van herkomst/derde landen hoort. Hij vroeg ook waarom er een crisis nodig is om Europa te doen beseffen dat er een gemeenschappelijk buitengrensbewaking moet zijn.

Verder betoogde de senator dat de Unie er als geheel economisch evenwichtiger van zou worden als landen als Nederland iets meer en tekortlanden iets minder rente zouden moeten betalen op hun staatsleningen. De begrotingsregels van de EU zijn volgens Ten Hoeve te star en roepen telkens weer discussie op. De senator bepleitte dat de EU in de toekomst direct belasting kan heffen op bijvoorbeeld benzine of diesel.

Vertrouwen in Europese kracht

Minister Koenders (Buitenlandse Zaken) merkte op dat er nauwe samenwerking in Europa nodig is om grenzen en veiligheid te kunnen bewaken. De EU heeft voor heel wat hete vuren gestaan en is er telkens in geslaagd om er sterker uit te komen. De minister uitte groot vertrouwen in de kracht van Europeanen om tegenslagen te overwinnen. De EU moet zich volgens Koenders bewijzen in "slecht weer" en wordt dus veel politieker. Uitbreiding van de EU heeft het overleg weliswaar complexer gemaakt, maar heeft ook positieve kanten. Flexibele vormen van samenwerking vergen volgens Koender institutionele elasticiteit. De Europese grens- en kustwacht is weliswaar veel te laat gekomen, maar het is goed dat die er toch nog gekomen is.

Over de vluchtelingencrisis merkte de minister op dat het belangrijk is om het gesprek met Turkije te blijven voeren. Dit betekent niet dat de Turken ineens alle macht in handen hebben. De minister stelde dat de staat van de Turkse rechtsstaat sterk onder de aandacht is en dat er ook wordt gekeken of hier via de Raad van Europa op kan worden ingezet. Het denken over mensenrechtensituatie staat volgens Koenders niet stil. De huidige onderhandelingen over de vluchtelingensituatie bieden juist kans om hier concreet vooruitgang in te boeken. Het herverdelen van vluchtelingen en het bewaken van de Europese grenzen gaan volgens Koenders hand in hand.  

De minister gaf aan dat de regering er voorstander van is dat de OVSE rechtspersoonlijkheid krijgt.  Over een mogelijke Brexit merkte hij op dat de term ever closer union geen rechtsgrondslag vormt voor dieper gaande vormen van politieke integratie. Het overleg met het Verenigd Koninkrijk is succesvol geweest; het is nu aan de burgers het VK om een beslissing te maken. Het kabinet hoopt dat de uitslag van het referendum niet inhoudt dat het VK de Unie verlaat.

Over het Oekraïne-referendum merkte de minister op dat goed is dat er een maatschappelijk initiatief is tot politiek engagement is. Dat neemt niet weg dat de regering groot voorstander is van het associatieverdrag met Oekraïne. Dit is nadrukkelijk geen voorportaal voor lidmaatschap van de EU.



Deel dit item: