De Eerste Kamer heeft op 26 september 2017 in een spoedprocedure na een kort debat zonder stemming ingestemd met een wetsvoorstel van minister Schippers (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) om het verplicht eigen risico in de zorg voor 2018 te bevriezen op € 385,- per jaar per verzekerde. Het wetsvoorstel voorziet in het eenmalig buiten toepassing laten van de jaarlijkse indexering voor het bedrag van het verplicht eigen risico voor de zorgverzekering aan de ontwikkeling van zorgkosten. Het voorstel was ingegeven door de partijen van de beoogde nieuwe regeringscoalitie nadat het huidige kabinet op Prinsjesdag een trendmatige verhoging naar € 400,- per jaar had aangekondigd.
Minister Schippers had de Tweede Kamer en de Eerste Kamer om een spoedbehandeling gevraagd zodat de maatregel inderdaad effectief kan worden in 2018. Dat betekende dat beide Kamers er op dezelfde dag over zouden stemmen, hetgeen sinds 1914 - toen werden in verband met het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog negen spoedwetten op dezelfde dag door beide Kamers geloodst - niet meer was voorgekomen.
Het voorstel (TK, 2) werd dinsdagmiddag aangenomen door de Tweede Kamer. SP, PvdA, GroenLinks, PvdD, 50PLUS, D66, VVD, SGP, CDA, ChristenUnie, PVV en FvD stemden voor. Alleen Denk stemde tegen. Het wetsvoorstel bereikte om 16.30 uur de Eerste Kamer en de behandeling werd om 21.15 uur in de plenaire vergadering afgerond.
"Spoedprocedure voor het herschikken van wat dubbeltjes en kwartjes"
Een aantal partijen in de Eerste Kamer had dinsdagavond in het plenaire debat met minister Schippers flinke kritiek op de gevolgde procedure. Zo noemde senator Nooren (PvdA) die "onnodig en onhandig". Nooren: "Ze beperkt ons zeer in de manier waarop we ons werk kunnen doen: 'Eens maar nooit weer'". Senator Ganzevoort (GroenLinks) sprak van "een onzorgvuldige procedure".
Senator Van Dijk (SGP) kon de haast van de procedure niet rijmen met de omvang van de maatregel: "Voor het herschikken van wat dubbeltjes en kwartjes wordt een uitzonderlijke spoedprocedure uit de kast getrokken. Leent het complexe zorgdossier zich wel voor dergelijke ad hoc maatregelen", zo vroeg hij zich af.
Senator Teunissen (PvdD) sprak over "een wetsvoorstel dat met zwaailichten en sirenes naar de volksvertegenwoordiging is gebracht en als symptoom van ernstig verzwakte politieke verhoudingen in Nederland met stoom en kokend water behandeld moet worden."
"Signaal aan samenleving handhaven solidariteit tussen zieken en gehandicapten"
Inhoudelijk liepen de meningen over het voorstel sterk uiteen. Voorstanders beriepen zich vooral op de solidariteit tussen gezonde en ongezonde verzekerden. Senator Ester (CU) sprak van "een signaal aan de samenleving om de solidariteit tussen zieken en gezonde mensen te handhaven." Hij was blij met de grote steun in de Tweede Kamer en constateerde dat het voorstel nog net op tijd geïmplementeerd kan worden. "En voor het overige wachten we het regeerakkoord af", aldus Ester.
Ook senator Prast (D66) gaf aan dat haar fractie "vanwege de solidariteit met ernstig zieken en chronisch gehandicapten" het voorstel steunde. "Er zijn twee keer zoveel mensen die premie betalen als mensen die hun eigen risico aanspreken. Gezonden delen mee in de kosten van chronisch zieken", aldus Prast.
Ook senator Van Dijk (SGP) verklaarde het wetsvoorstel te steunen vanwege de kleine geste aan chronisch zieken en gehandicapten. Hij waarschuwde weg te blijven van goedkope retoriek in deze kwestie. Ook senator Flierman (CDA) oordeelde positief over het voorstel zelf: "Het voorstel is goed uitvoerbaar en handhaafbaar, zonder dat het eigen risico stijgt."
Volgens senator Bruijn (VVD) is het "geen middel waar mensen enthousiast over zijn, heel begrijpelijk, maar het is nodig als wij een fatsoenlijke solidariteit tussen premiebetalers en gebruikers van zorg willen." Ook hij gaf aan verder af te willen wachten wat er uit de kabinetsformatie komt.
"De schrik bij de formerende fracties zit er kennelijk goed in"
Volgens senator Don (SP) is geen sprake van een daling van het eigen risico in 2018, zoals soms wel wordt gesuggereerd: "Het eigen risico blijft op niveau van 2017. Het is een eenmalige ontkoppeling van de indexering, daarna gaat het eigen risico weer gewoon omhoog. Een stijging van 15 euro is voorkomen, maar wat bereiken we hiermee?" zo vroeg hij zich af.
Don stelde bovendien dat veel kiezers op grond van verkiezingsbeloften van bijvoorbeeld CDA en CU in de veronderstelling waren dat het eigen risico juist omlaag zou gaan. "De schrik bij de formerende fracties zit er kennelijk goed in", aldus Don, die de maatregel niettemin zag als een eerste, minimale stap richting de door zijn partij gewenste volledige afschaffing van het eigen risico. Hij sprak vanwege de aangekondigde verhoging van de premie bovendien van "een sigaar uit eigen doos". Hij wees er net als senator Teunissen (PvdD) op dat een verzekeraar al had aangekondigd de premie juist te zullen verlagen en vroeg de minister hoe dat kon.
Volgens senator Nooren (PvdA) gaan steeds meer mensen vanwege het eigen risico niet naar de specialist en daarom achtte ze het wel goed dit te beperken. Ze had echter liever een structurele ontkoppeling van het eigen risico en de zorguitgaven gezien. Ganzevoort (Groen Links) karakteriseerde het voorstel als "too little too late" en toonde zich verder bezorgd over het huidige grote aantal zorgmijders. Senator Van Strien (PVV) sprak van "symboolpolitiek" en wees erop dat er al 800.000 mensen in Nederland een betalingsregeling moeten aangaan om het eigen risico te kunnen betalen. Hij sprak van "onbehoorlijke keuzedwang" en gaf aan dat het hele eigen risico wat zijn partij dient te verdwijnen.
Senator Baay (50Plus) sprak in haar bijdrage, tevens haar maidenspeech, over de enorme verontwaardiging in de samenleving door de dreigende stijging van het eigen risico in 2018. "Iedereen dacht dat het eigen risico omlaag zou gaan en toch kwam er een verhoging." Ze gaf aan dat haar partij wil dat het eigen risico structureel daalt naar € 200 per jaar en uiteindelijk wordt afgeschaft. De drempel voor de zorg is door de volgens haar ongebreidelde stijging van afgelopen nu zo hoog geworden dat "een aanzienlijke groep mensen afziet van noodzakelijke zorg." "Er zijn 10 procent zorgmijders en dat mag en kan nooit de bedoeling zijn geweest van het middel. Dit leidt tot uitstel van zorgkosten", aldus Baay.
Schippers: "Het kan een klein koopkrachteffect hebben".
Minister Schippers (VWS) gaf aan dat met een eigen risico van € 375,- euro zoals de regering voorstelt de zorgpremie voor iedereen in 2018 met € 10,- omhoog zal gaan. Het CPB schat dat de zorguitgaven hierdoor met € 39 miljoen zullen stijgen.
Schippers verklaarde verder - in reactie op kritiek vanuit de Kamer - dat uit onderzoek gebleken dat het aantal zorgmijders de afgelopen jaren als gevolg van het gestegen eigen risico niet is toegenomen. Zij noemde betalingsregelingen juist positief; het aantal wanbetalers is met twintig procent gedaald. Volgens Schippers kent Nederland internationaal gezien bovendien lage eigen betalingen.
Op de vraag of een individuele zorgverzekeraar het eigen risico lager mag vaststellen - zoals aangekondigd door DSW - antwoordde Schippers bevestigend, maar dan moet die verzekeraar wel zorgaanbieders aanwijzen bij wie dat geldt, het mag geen generieke maatregel zijn. Ze zal de ontwikkelingen nauwlettend volgen. "Ik kan niet voorspellen wat andere verzekeraars doen, maar het kan wel een klein koopkrachteffect hebben", aldus Schippers.
Het verwijt dat het particuliere zorgsysteem duurder is dan het vroegere systeem van publiek en private verzekeraars naast elkaar, legde Schippers naast zich neer. "De laagste inkomens zouden dan ruim € 500,- betalen, nu is dat ruim € 400,-, terwijl er van alles is bijgekomen aan bijvoorbeeld geneesmiddelen en hulpmiddelen", aldus de minister.
Deel dit item: