De Eerste Kamer debatteerde maandag 12 en dinsdag 13 juli met minister De Jonge van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) over het wetsvoorstel Verlengingsprocedures Tijdelijke wet maatregelen covid-19. Dit wetsvoorstel is er gekomen nadat de Eerste Kamer eerder in twee moties om zeggenschap van het gehele parlement had verzocht bij verlenging van de Tijdelijke wet maatregelen covid-19 (Twm) omdat in de Twm maatregelen worden vastgelegd die een inbreuk zijn op de grondrechten. De Kamer stemde dinsdag aan het eind van de plenaire vergadering over het wetsvoorstel en de ingediende moties. Alleen de VVD-fractie stemde tegen het wetsvoorstel.
Het wetsvoorstel regelt dat zowel de Tweede als de Eerste Kamer het recht krijgen om in de toekomst een bij koninklijk besluit vastgestelde verlenging van de Tijdelijke wet maatregelen covid-19 (Twm) ongedaan te maken en daarmee de werkingsduur van de Twm definitief te beëindigen. De Twm (of onderdelen daarvan) kunnen steeds met drie maanden verlengd worden. De onderdelen waarvan de geldingsduur niet wordt verlengd, vervallen dan.
De meeste fracties verwelkomden het wetsvoorstel waarin tegemoet wordt gekomen aan de wens van de Eerste Kamer dat - in het geval van wetsvoorstellen die grondrechten beperkende maatregelen mogelijk maken - beide Kamers van de Staten-Generaal zeggenschap hebben. Alleen de VVD-fractie was tegen omdat volgens hen het politieke primaat bij de Tweede Kamer ligt.
Het debat ging verder in op de actualiteit van de onlangs teruggedraaide versoepelingen en de sindsdien exponentieel toegenomen besmettingen. De Kamer maakte zich zorgen of voldoende aandacht is geweest voor de handhaafbaarheid van bepaalde coronamaatregelen zoals de toegangscontrole en de anderhalvemetermaatregel. Ook was er veel aandacht voor de gevolgen van long covid en de druk die zowel acute covid-zorg als long covid-zorg op zorginstanties legt.
Moties
Er zijn twee moties ingediend. De eerste motie, van senator Otten (Fractie-Otten), was een motie van afkeuring. De motie riep het kabinet op om te bewerkstelligen dat de minister van VWS zo spoedig mogelijk wordt vervangen door een meer competent ter zake kundige bewindspersoon om de coronacrisis onder controle te krijgen en het vertrouwen tussen regering en de Nederlandse bevolking te herstellen. Deze motie is verworpen. De fracties van PVV en de Fractie-Otten stemden voor, de overige dertien fracties stemden tegen de motie.
De tweede motie, van senator Raven (OSF), verzoekt de regering om bij de eerstvolgende ministerraad te beoordelen of er ruimte is om de beperkende maatregelen ter bestrijding van het coronavirus niet van toepassing te verklaren op volledig gevaccineerden. Ook deze motie is verworpen. Alleen de OSF stemde voor.
Impressie van het debat
GroenLinks-senator De Boer sprak haar waardering uit dat de regering het initiatief van de Eerste Kamer heeft overgenomen en het wetsvoorstel heeft ingediend. Het is conform haar eigen motie eerder dit jaar en GroenLinks stemt dan ook van harte in, aldus De Boer. Deze regeling is niet alleen belangrijk voor de Twm, maar zet ook de standaard voor eventuele toekomstige tijdelijke wetten die grondrechten van burgers inperken. Deze standaard was volgens GroenLinks zo duidelijk verwoord in de motie-Janssen c.s.: als tijdelijke wetten de grondrechten van burgers inperken, dienen de Staten-Generaal bepalende zeggenschap te hebben over verlenging ervan. Ze vroeg of de regering kan toezeggen dat toekomstige wetgeving op diezelfde standaard wordt voortgezet. De Boer wees er tevens op dat ook voor de langere termijn reflecteren en evalueren cruciaal is. Ze stond ook stil bij de recente exponentiële groei in de besmettingen, die deels lijken voort te komen uit problemen bij de uitvoering van de Testwet. 'GroenLinks heeft ingestemd met de Testwet, na aanvankelijke aarzelingen. Dus ook wij moeten in de spiegel kijken. Net als de regering,' zei De Boer.
D66-senator Van der Voort zei dat de motie-De Boer de weg heeft gebaand naar dit wetsvoorstel. Zijn fractie was van mening dat het wetsvoorstel niet over de maatregelen zelf gaat, maar enkel over de verlenging. Hij vroeg aan de minister of dat klopte. Ook vroeg hij de minister toe te zeggen dat schriftelijke vragen over een spoedwet binnen enkele dagen kunnen worden beantwoord. Het is nog steeds een wens dat de Wet publieke gezondheid (Wpg) zo wordt aangepast dat de Twm niet meer nodig is. Van der Voort zei dat zijn motie over een zorgplan actueel blijft. Het aantal besmettingen valt hoger uit dan de voorspellingen. Hij vroeg welke voorbereidingen het kabinet heeft getroffen om met de zorgvraag voor covid en long covid om te gaan. Over een andere motie die betrekking heeft op het vaststellen van een ondergrens van het aantal besmettingen wilde Van der Voort weten wanneer deze wordt uitgevoerd. Hij herhaalde de wens van D66 uit eerdere debatten om meer dan nu gebeurt samen te werken met landen uit de EU. Er is volgens hem nu sprake van een lappendeken van beleid binnen de EU.
CDA-senator Prins zei dat haar fractie zich afvraagt hoe het kabinet zijn verantwoordelijkheid kan nemen bij een verschil tussen de mening van experts aan de ene kant en de mening van de volksvertegenwoordiging aan de andere kant. Er moeten volgens haar twee scenario's worden voorbereid, één met beheersbare oplevingen van het virus en één met een zware opleving van het virus. Het gevaar van het coronavirus blijft bestaan en daar moet het kabinet proactief op handelen, aldus Prins. Ze vroeg de minister te komen met een regulier wetsvoorstel waarbij de regering in geval van virusuitbraken, die leiden tot onacceptabele belastbaarheid van de zorg en die kwetsbare mensen buiten verhouding treft, de juiste maatregelen kan treffen. Het CDA realiseerde zich dat het makkelijk is achteraf een mening te hebben over de besluiten van het kabinet in de afgelopen weken. Prins had desondanks nog wel wat vragen, waaronder de vraag wat de minister gaat doen aan het gemak waarmee met de testresultaten kan worden gesjoemeld.
Volgens PVV-senator Van Hattem is niets zo permanent als een tijdelijke maatregel. Beter dan zeggenschap voor beide Kamers zou het volgens hem zijn de Twm niet verder te verlengen. Het parlement moet ervoor durven kiezen om de tijdelijke wet niet steeds te verlengen. Hij vroeg de minister hoe formeel wordt bepaald wat een endemie en wat een pandemie is. Volgens Van Hattem zijn er nog geen duidelijke en meetbare indicatoren. Eerder zou het aantal ziekenhuisopnames leidend zijn, maar dat is in het geval van de huidige stijging van de besmettingen niet aan de orde. Van Hattem wilde weten hoe de minister uitvoering geeft aan zijn motie over het vastleggen van concreet toetsbare indicatoren bij maatregelen. De minister lijkt volgens hem voor een juridische tweesporenbeleid te kiezen door tegelijk verlenging van de Twm voor te stellen. De PVV wil zo snel mogelijk af van de Twm omdat deze de grondrechten aantast. De PVV steunt het voorliggende wetsvoorstel wel.
SP-senator Janssen complimenteerde het kabinet dat het er zelf voor gekozen heeft dit wetsvoorstel in te dienen en daarmee tegemoet te komen aan de wensen van de Eerste Kamer. In tijden van crisis moet je volgens Janssen niet minder, maar meer democratie nastreven en zo breed mogelijk samen optrekken. Deelt de minister deze mening, wilde hij weten. Hij voegde eraan toe dat beide Kamers voortdurend aandacht moeten hebben voor elkaars positie. Ook hij had vragen over de actuele besmettingscijfers. Hoe kan het dat de modellen hebben gefaald, vroeg Janssen. Het geboden systeem was blijkbaar niet goed uitvoerbaar. Het duidt volgens hem op overmoed van het kabinet. Janssen had net als de andere leden grote zorgen over de exponentiële groei van het aantal besmettingen. Hij vroeg hoe het kabinet denkt dit aantal weer onder controle te krijgen. Over het voorliggende wetsvoorstel zei hij dat de SP-fractie het van harte steunt.
PvdA-senator Karakus wees erop dat waakzaamheid en zorgvuldigheid van belang blijven om ervoor te zorgen dat versoepelingen moeten worden ingeruild voor strengere maatregelen. Dat bleek maar weer de afgelopen weken. De PvdA vroeg zich af of het doorvoeren van versoepelingen niet te snel ging, of de minister niet te enthousiast was. Het is volgens Karakus van belang dat de regering kritisch blijft reflecteren. Hij vroeg de regering of de handhaafbaarheid in het vervolg zwaarder kan worden meegewogen bij versoepelingen van de maatregelen. Karakus was blij dat de strekking van de twee moties van Janssen en De Boer nu in de wet verankerd wordt. Volgens hem mag het echter niet normaal worden dat maatregelen steeds gebaseerd worden op de tijdelijke wet. Hij vroeg de minister of de regering al voorstellen hiervoor in voorbereiding heeft. Voor de PvdA maakt het coronavirus het belang van internationale solidariteit pijnlijk duidelijk. Karakus vroeg of de regering niet meer kan investeren in een groter deel van de wereld dan nu gebeurt. Tot slot wees hij er op dat de regering moet zorgen dat de handhaving van maatregelen zoals het testen voor toegang op orde is voordat er weer meer mogelijk is.
Volgens ChristenUnie-senator Verkerk laat het voorliggende wetsvoorstel zien dat de minister de moties ruimhartig heeft uitgevoerd. Hij is blij met deze wet vanwege de verankering van de grondrechten. Ook al stemde de ChristenUnie voor het wetsvoorstel, Verkerk hoopte toch dat de wet geen lang leven beschoren is, omdat de Twm niet meer toepasselijk is. Verkerk vroeg of de minister kon toezeggen dat een wetsvoorstel dat dit beter en anders regelt vóór de volgende verlenging, 1 december 2021, voorligt in het parlement. Verkerk vroeg verder aandacht voor uitgestelde zorg en vroeg of er niet een andere balans moet komen tussen covid en andere zorg. Kan de minister toezeggen dat hij gaat aansturen op een betere balans? Over het stijgend aantal besmettingen zei hij dat al langer duidelijk dat de deltavariant besmettelijker is. Jongeren die besmet raken, krijgen ook steeds meer te maken met long covid. Volgens Verkerk hebben we te maken met zowel onzekerheden in het gedrag van het virus als in het gedrag van de mensen.
Ook senator Nanninga(Fractie-Nanninga) was voor het wetsvoorstel. Ze dankte de leden De Boer en Janssen voor de moties en het kabinet voor het indienen van het wetsvoorstel. Ten aanzien van de Twm vroeg Nanninga of de minister wel eens denkt aan de conducteur, de portier of de verpleegster die belast zijn met de uitvoering van zijn wetten. Ze vroeg om begrip voor zowel de handhavers als de andere Nederlanders die met steeds veranderende maatregelen te maken krijgen. Ze wees op de 'communicatieve puinhoop' die het kabinet er van maakt. Ze vroeg het kabinet wat dit alles kost aan maatschappelijke schade, aan gezag, en aan handhaving. Dit kabinet is door burgemeesters en door het OMT gewaarschuwd, aldus Nanninga. De punten waarop de Eerste Kamer wetten beoordeelt - rechtmatigheid, proportionaliteit en handhaafbaarheid - zijn volledig ondermijnd door deze minister, besloot Nanninga.
Volgens 50PLUS-senator Van Rooijen grijpen de besluiten die op basis van de Twm worden genomen diep in op het leven van mensen. Het zijn vrijheidsbeperkende maatregelen. Het voorliggende wetsvoorstel regelt dat beide Kamers het recht krijgen om in de toekomst een verlenging van de Twm ongedaan te maken en de werking ervan direct uit te schakelen. 50PLUS stemde in met dit voorstel. Van Rooijen stelde met treurnis vast dat bij de recente versoepelingen te weinig is geleerd van vorige zomer. Net als andere leden wees hij op het risico van long covid en de gevolgen ervan voor de zorg. Als de besmettingen bij jongeren oplopen en hun ouders nog niet voldoende zijn gevaccineerd, dan zal dat opnieuw zorgen voor druk op de zorg. Is de minister bereid een calamiteitenwet voor te bereiden, vroeg Van Rooijen.
VVD-senator De Bruijn-Wezeman zei dat haar fractie niet enthousiast is over het voorliggende wetsvoorstel, omdat het een alles of niets-bepaling is geworden. Afwijzing heeft een onomkeerbaar gevolg omdat de hele Twm komt te vervallen. Volgens De Bruijn is dit een pyrrhusoverwinning voor de Kamer. De VVD kan prima uit de voeten met de manier waarop de parlementaire betrokkenheid in de Twm is geregeld. Ze wilde verder weten waarom niet eerder zo nadrukkelijk is gecommuniceerd dat het gevaar van long covid onder jongeren groot is. Of was dat niet eerder bekend? Ook vroeg zij de minister of de versoepeling in de horeca wel voldoende doordacht was. Er was wel toezicht, maar blijkbaar onvoldoende. De VVD-fractie begrijpt de door de regering genomen versoepelingen van eind juni wel. Een samenleving die snakt naar meer vrijheid had een langere inperking van vrijheden niet begrepen, aldus De Bruijn.
PvdD-senator Nicolaï zei dat hij blij is dat het kabinet tot inzicht is gekomen. Wel vroeg hij zich af of het een goede wet is: "Wat voor zeggenschap krijgen we nou eigenlijk? Kunnen we onze zeggenschap reëel waarmaken? Is het niet een te grof geschut?" Ook wilde Nicolaï weten welke bevoegdheden de regering wil verlengen en welke bevoegdheden niet verlengd worden. Hij vroeg de minister toe te zeggen dat de regering eerst aangeeft welke bevoegdheden worden verlengd voordat de rest van de voorgestelde bevoegdheden wordt ingezet. Als de regering het oordeel van de Kamers niet heeft gevolgd, zal de goedkeuringswet worden verworpen. Is het dan geen grof geschut omdat het parlement alleen 'ja' of 'nee' kan zeggen, vroeg Nicolaï.
SGP-senator Van Dijk zei dat de wetswijziging voortbouwt op de door de Eerste Kamer uitgesproken wens in de motie-De Boer. De SGP heeft beide moties destijds niet gesteund, omdat de fractie kon leven met de toenmalige situatie en uitging van het politieke primaat van de Tweede Kamer. Gezien de huidige situatie vindt de SGP het gepast en verdedigbaar dat de Eerste Kamer een sterkere rol krijgt bij verlenging van de Twm. Van Dijk vroeg de minister hoe het kabinet gaat handelen ten aanzien van voorstellen van de Tweede of Eerste Kamer tot aanpassing van het koninklijk besluit.
Senator Otten (Fractie-Otten) zei tegen de verlenging van de Twm te zijn. Zijn fractie heeft de motie- Janssen mede-ondertekend, maar vond de motie-De Boer te halfslachtig. Een Eerste Kamer die niet voor zijn eigen rechten kan opkomen verliest zijn bestaansrecht, aldus Otten. Volgens hem is incompetentie het businessmodel van de regering en als het fout gaat zeg je gewoon sorry tegen de bevolking. Volgens Otten had de crisis moeten worden aangegrepen om het bestuur in Nederland te hervormen. Dit kabinet vaart op de technische rapporten van het RIVM en kijkt niet naar de sociologische aspecten. Met de timing van het sorry zeggen is het kabinet een stuk bedrevener dan met de timing van het nemen van coronamaatregelen, aldus Otten. De recente te snelle en te royale versoepeling is volgens hem de zoveelste fout. Voor de Fractie-Otten is de maat dan ook vol en diende hij daarom motie van afkeuring in ten aanzien van het functioneren van de minister van VWS.
OSF-senator Raven zei dat zijn fractie de bestrijding van de pandemie steeds heeft ondersteund. Volgens hem is door de genomen maatregelen in elk geval erger voorkomen. We hebben te maken met een veelkoppig monster. Dat leidt tot paniekreacties waarbij het kabinet maatregelen afkondigt, aldus Raven. Het advies van de OSF is om het plan te blijven volgen, je te blijven richten op de zaken die er toe doen en niet af te wijken van het plan. De aangescherpte maatregelen van afgelopen week zijn hiervan geen voorbeeld. Raven riep het kabinet op om de groep gevaccineerden te belonen in plaats van te straffen. Volgens hem zou het dit kabinet en dit parlement sieren als zij degenen die gevaccineerd zijn niet in hun grondrechten aantasten.
Beantwoording door minister De Jonge (VWS)
Minister De Jonge zei in antwoord op de vragen van de Kamer dat het wetsvoorstel regelt dat een koninklijk besluit over te nemen maatregelen wordt gevolgd door een goedkeuringswet die aan het parlement wordt voorgelegd. Hij gaf aan dat niet alle Tweede Kamerleden 'woest enthousiast waren over 'dansen met de motie-Janssen'. Volgens De Jonge is het wetsvoorstel meer dan hoffelijkheid alleen, zoals het in de Tweede Kamer is genoemd, en is het gewoon terecht dat uitvoering van de moties op deze manier is ingevuld en dat de zeggenschap wordt vergoot.
Over de huidige stand van de corona-epidemie zei de minister dat het aantal ziekenhuisopnames laag is. Zo'n snelle stijging van de besmettingen als in de afgelopen twee weken had het kabinet echter niet voorzien. De Jonge verwacht dat het virus nu door de generaties en door de wijk gaat 'wandelen'. In dat geval is een stijging van de ziekenhuisopnames te verwachten.
Op 26 juni, toen de versoepelingen ingingen, stonden alle lichten op groen. We bevonden ons op het laatste risiconiveau. Minister De Jonge zei dat het kabinet heeft onderschat wat de versoepelingen voor gevolgen zouden hebben voor het gedrag, niet alleen bij jongeren, maar ook bij andere leeftijdsgroepen. Kennelijk heeft de communicatie van het kabinet niet goed geholpen om dat over te brengen, aldus De Jonge. Het kabinet werkt nu aan het weer onder controle krijgen van het virus. Vandaar dat afgelopen vrijdag op de rem is getrapt, waarbij de nadruk ligt op het vasthouden van de anderhalvemetermaatregel.
Over Testen voor Toegang zei de minister dat het in een zeer gecontroleerde setting is uitgeprobeerd en vervolgens ongecontroleerd is toegepast. Het kabinet heeft onderschat hoeveel animo er zou zijn om te testen voor toegang in de horeca, aldus De Jonge. De komende weken worden benut om hieruit lessen te trekken. Wat vraagt het bijvoorbeeld ten aanzien van handhaving aan de poort en door gemeenten om het veilig te kunnen laten verlopen?
Met betrekking tot de internationale solidariteit zei De Jonge dat het kabinet er voor heeft gekozen om eerst de landen waarmee Nederland een bijzondere relatie onderhoudt, zoals Suriname, Kaapverdië en Indonesië, te helpen door vaccins te doneren.
Deel dit item: